သာသနာ့ အလံေတာ္ ျဖစ္ေပၚလာပုံ

ေရွးႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာကပင္ ကိုးကြယ္လာခဲ့ၾကေသာ သာသနာေတာ္၏ အခြင့္အေရး မ်ားယိုယြင္းပ်က္စီးလာျခင္းကို ကာကြယ္ရန္ သာသနာ့ဝန္ထမ္းရဟန္းေတာ္မ်ားႏွင့္ လူဒါယကာအေပါင္းတို႔ အတူပူးတြဲ၍ ဘာသာေရး အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုဖြဲ႕ရန္ စိတ္အား ထက္သန္စြာျဖင့္ အထူးႀကိဳးပမ္း ေဆာင္႐ြက္ခဲ့ၾကသည္။

(၁၈၈၅) ခုႏွစ္၊ ဧၿပီလ(၂၈)ရက္တြင္ (သီဟိုဠ္ကြၽန္း) သီရိလကၤာႏိုင္ငံတြင္ ကဆုန္လျပည့္ (ဗုဒၶေန႔)ကို ခမ္းနားႀကီးက်ယ္စြာ က်င္းပရန္ အထူးအစီအစဥ္ရွိ ေနသည့္ ဗုဒၶေန႔ အထိမ္းအမွတ္ပြဲေတာ္ႀကီးႏွင့္ အျခား ဘာသာေရးပြဲေတာ္မ်ားတြင္ပါ အမွတ္တရ အျဖစ္လႊင့္ထူရန္ စဥ္းစားခဲ့ၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဗုဒၶဘာသာဝင္ ကိုလံဘို ၿမိဳ႕သူၿမိဳ႕သားတို႔သည္ မိ႐ိုးဖလာ ကိုးကြယ္မႈအထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ ဗုဒၶအလံေတာ္ တစ္ခုကို တီထြင္ျပဳလုပ္ရန္အတြက္ ႀကိဳးပမ္းၾက၏။

ထိုအလံေတာ္ကို (၁၈၈၅) ခုႏွစ္တြင္ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ္လည္း ဗုဒၶအလံေတာ္ကို ကမာၻအရပ္ရပ္ရွိ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ားက အသိအမွတ္ ျပဳလာၾကသည္မွာ ႏွစ္ေပါင္း ၁၀၀ ေက်ာ္ခန႔္မွ်သာ ရွိေပေသးသည္။ ကမာၻ႔ဗုဒၶသာသနာ့အလံေတာ္အျဖစ္ (၁၉၅၁) ခုႏွစ္သို႔ ေရာက္ေသာအခါမွသာ ကမာၻတစ္ဝန္းလုံးတြင္ရွိေသာ ဗုဒၶဘာသာဝင္ႏိုင္ငံမ်ားမွ လက္ခံလာျခင္းျဖစ္ေပသည္။

စတင္တီထြင္သူ

(သာသနာ့အလံကို ကနဦး တီထြင္ေသာသူသည္ ဟင္နရီစတီးအိုးေကာ့ ( Henry Steele Olcott ) ဟု ထင္ေနၾကၿပီး အမွန္တကယ္မွာ စီပီဂုဏဝဎ္ဍန(Carollis Pujitha Gune Wardene) ျဖစ္သည္။)

ဟင္နရီစတီးအိုးေကာ့ ( H.S. Olcott )

ဟင္နရီစတီးအိုးေကာ့ သည္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံသား အၿငိမ္းစားဗိုလ္မႉးႀကီး တစ္ဦးျဖစ္သည္။ ေအာလ္ေကာ့ကို ၁၈၃၂ခုႏွစ္၊ ဩဂုတ္လ၂ရက္ေန႔တြင္ နယူးဂ်ာစီျပည္နယ္၊ Orange ၿမိဳ႕၌ ပ႐ိုတင့္စတင့္ခရစ္ယာန္ မိဘႏွစ္ပါးမွ ေမြးဖြားခဲ့သည္။ အသက္(၂၉) ႏွစ္တြင္ အေမရိကန္ျပည္တြင္းစစ္အတြင္း တပ္မေတာ္သို႔ဝင္ေရာက္အမႈထမ္းခဲ့ၿပီး ဗိုလ္မႉးႀကီးအျဖစ္ အၿငိမ္းစား ယူခဲ့သည္။ အေတြးအေခၚသမိုင္းႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးနယ္ပယ္ မွာထင္ရွားသူ ျဖစ္သည္။ သီအိုဆိုဖီပညာမ်ားကို ေလ့လာလိုက္စား၍ တစ္စတစ္စ ဗုဒၶဝါဒမ်ားကို လိုက္စားရင္းမွ ဗုဒၶဘာသာဝင္တစ္ဦး ျဖစ္လာခဲ့သူျဖစ္၏။

၁၈၆၁ခုႏွစ္ အေမရိကန္ ျပည္တြင္းစစ္တြင္ ေငြဝယ္ကြၽန္စနစ္ကို တိုက္ဖ်က္လိုေသာ တပ္မေတာ္မွ ပါဝင္တိုက္ခိုက္ခဲ့သည္။ ေအာလ္ေကာ့ သီရိလကၤာႏိုင္ငံတြင္ ေရာက္ရွိေနစဥ္အခ်ိန္က ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ ခရစ္ယာန္ဘာသာတို႔ စကားရည္လုပြဲႀကီး က်င္းပေနသည့္အခ်ိန္ ျဖစ္သည္။ ဗုဒၶဘာသာဘက္မွ အရွင္ဂုဏနႏၵဆရာေတာ္ႏွင့္ ခရစ္ယန္ဘက္မွ က်မ္းစာတက္ ပုဂၢိဳလ္မ်ား ၁၈၇၃ခုႏွစ္တြင္ ပနာဒူရၿမိဳ႕၌ ယွဥ္ၿပိဳင္ျခင္းျဖစ္သည္။ အကဲျဖတ္မွတ္တမ္းမ်ားအရ အရွင္ဂုဏနႏၵက အကိုးအကား ခိုင္လုံၿပီး အရည္အေသြးသာေၾကာင္း သိရသည္။ ဤပြဲ ျဖစ္ပြားၿပီးေနာက္ ဗိုလ္မႉးႀကီးေအာလ္ေကာ့သည္ သီရိလကၤာ၊ ေဂါေလ (Galle) ၌ တရားဝင္ ဗုဒၶဘာသာအျဖစ္ ေၾကျငာခဲ့သည္။ ၁၈၉၁ခုႏွစ္တြင္ မႏၲေလးသို႔လာေရာက္ၿပီး သံဃာေတာ္မ်ားကို လာေရာက္ဖူးေျမာ္ ေသးသည္။

စီပီဂုဏဝဎ္ဍန(C P. Gunewardene)

စီပီဂုဏဝဎ္ဍန သည္ ၁၈၅၄-ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္ဝါရီလ (၁၆)ရက္ေန႔တြင္ ဖြားျမင္သူျဖစ္သည္။ ၁၈၅၀-ခုႏွစ္မ်ားအတြင္း သီဟိုဠ္တြင္ ခရစ္ယာန္သာသနာ လႊမ္းမိုးေနခ်ိန္ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဗုဒၶဘာသာ ျပန္လည္ထြန္းကားေရး ႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာဝင္တို႔ ဆုံးရႈံးေနေသာ အခြင့္အေရးမ်ား ျပန္ရေရးအတြက္ “ဗုဒၶသာသနာ ကာကြယ္ေရး ေကာ္မတီ” ကို ၁၈၈၄-ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီ(၂၇)ရက္ေန႔ တြင္ ထူေထာင္ခဲ့သည္။ ထိုအသင္းတြင္ ဟင္နရီစတီးအိုးေကာ့ က စီပီဂုဏဝဎ္ဍန ကို အက်ိဳးေတာ္ေဆာင္ အျဖစ္ ခန႔္အပ္သည္။ စီပီဂုဏဝဎ္ဍန သည္ ဗုဒၶသာသနာ ျပန္လည္ထြန္းကားေရးအတြက္ ႏွစ္ေပါင္း (၄၀)ခန႔္ အင္တိုက္အားတိုက္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့ေလသည္။

စီပီဂုဏဝဎ္ဍန က “ခရစ္ယာန္ဘာသာဝင္မ်ား အတြက္ ၾကက္ေျခနီ အထိမ္းအမွတ္ ရွိသကဲ့သို႔ ကမာၻ႔ဗုဒၶ သာသနာဝင္ အားလုံးလိုက္နာ က်င့္သုံးႏိုင္ရန္ ဗုဒၶအလံေတာ္သည္ ဗုဒၶႏွင့္ သက္ဆိုင္သည့္ ေရာင္ျခည္ေတာ္ ေျခာက္ပါး ပါေသာ အေရာင္တို႔ကိုပင္ အသုံးျပဳရန္” အႀကံေပး တင္ျပေပသည္။ ၎၏ အႀကံေပး တင္ျပေသာ ဗုဒၶသာသနာ့ အလံကို ကဆုန္လျပည့္(ဗုဒၶေန႔)၌ တင္ရန္ ေကာ္မတီဝင္ အားလုံးက ႏွစ္သက္စြာ လက္ခံသည္။ ၎အလံပုံစံကို သရသဝိသေႏၵေရသ စာေစာင္တြင္ အခ်ပ္ပိုထည့္၍ ၁၈၈၅-ခုႏွစ္၊ ဧၿပီလ(၁၇)ရက္ တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ အလံပုံစံ တီထြင္သူ၏ အမည္ကို မေဖာ္ျပခဲ့ေခ်။ သို႔ေသာ္ စီပီဂုဏဝဎ္ဍန ကြယ္လြန္ၿပီးေနာက္ ႏွစ္ႏွစ္အၾကာ ၁၉၂၈-ခုႏွစ္၊ ေမလ(၁)ရက္ေန႔ထုတ္ သုဒနမိန စာေစာင္ႏွင့္ ကိုလံဘို ဗုဒၶသာသနာသီအိုဆိုဖီ အသင္း ရာျပည့္စာေစာင္တြင္ ဗုဒၶသာသနာ့ အလံ တီထြင္ေရးဆြဲသူမွာ စီပီဂုဏဝဎ္ဍန ျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပခဲ့သည္။

ထို႔ျပင္ ဟင္နရီစတီးအိုးေကာ့ ကိုယ္တိုင္ကလည္း သူ၏မွတ္တမ္းေဟာင္း စာမ်က္ႏွာ(၄၆၉)၌ “ဗုဒၶသာသနာ့ အလံ တီထြင္ေရးဆြဲသူမွာ သူမဟုတ္ေၾကာင္း” ေဖာ္ျပဝန္ခံထားပါသည္။ ၁၈၈၅-ခုႏွစ္ (ဗုဒၶေန႔)တြင္ အိုးေကာ့မွာ အိႏၵိယႏိုင္ငံသို႔ ေရာက္ေနသည္။ ၁၈၈၆-ခုႏွစ္၊ ဇန္နဝါရီလ(၂၈)ရက္တြင္ သီဟိုဠ္သို႔ ျပန္လည္ေရာက္မွ သာသနာ့ အလံကို ဦးစြာ ျမင္ဖူးျခင္း ျဖစ္သည္။ ထိုအလံကို ျမင္ရေသာအခါ မ်ားစြာေက်နပ္ ႏွစ္သက္မိသည္။ အလံမွာ အနည္းငယ္ ရွည္လ်ားေနသျဖင့္ အမ်ိဳးသား အလံမ်ားကဲ့သို႔ အခ်ိဳးအစားက်ေအာင္ ေဆာင္႐ြက္ရန္ အႀကံေပးခဲ့ပါသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံ ႏွင့္ သာသနာ့အလံ

သာသနာ့အလံေတာ္ကို သီဟိုဠ္တစ္ကြၽန္းလုံးတြင္ ရင့္ေညာင္းေသာ ဂိုဏ္းခ်ဳပ္ ဆရာေတာ္ အရွင္သီရိသုမဂၤလာေထေရာ သည္ မ်ားစြာသေဘာက်သည္ဟုဆိုသည္။ ၁၉၅၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ သီဟိုဠ္ႏိုင္ငံလုံးဆိုင္ရာ ဗုဒၶသာသနာ ကြန္ဂရက္ အဖြဲ႕ႀကီး၏ ဥကၠ႒ ေဒါက္တာဂ်ီပီမာလာေဆေထရာ ၏ စိတ္အားထက္သန္မႈအရ ကမာၻလုံးဆိုင္ရာ ဗုဒၶသာသနာ ကြန္ဂရက္ အစည္းအေဝးႀကီးကို ဖိတ္ေခၚ၍ အစည္းအေဝးျပဳလုပ္ ခဲ့သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ (၁၉၅၆) ခုႏွစ္ ဆဌသဂၤါယနာ တင္သည့္ေန႔မွစ၍ အထက္ပါ ကမာၻ႔ ဗုဒၶသာသနာ့အလံေတာ္ ကို သာသနာ့ အလံေတာ္ႀကီး အျဖစ္ ေအာင္ျမင္စြာ အတည္ျပဳလႊင့္ထူႏိုင္ခဲ့ေလသည္။ ၁၉၈ဝျပည့္ႏွစ္တြင္ က်င္းပသည့္ သာသနာေတာ္ သန႔္ရွင္းတည္တံ့ျပန႔္ပြားေရး ဂိုဏ္းေပါင္းစုံ သံဃအစည္းအေဝးမွလည္း ဗုဒၶသာသနာ့ အလံေတာ္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ အညီအၫြတ္ဆုံးျဖတ္ၿပီး သံဃနာယက လက္စြဲက်မ္းတြင္ ျပ႒ာန္း ခဲ့သည္။

အဓိပၸါယ္

ကမာၻ႔ဗုဒၶသာသနာ့အလံေတာ္ႀကီးသည္ ၿငိမ္းခ်မ္းသာယာျခင္း၊ သည္းခံျခင္း၊ စိတ္ထားျဖဴစင္ျခင္းတို႔၏ အထိမ္းအမွတ္ ကိုေဖာ္ျပေလသည္။ ဗုဒၶဘာသာဝင္တို႔သည္ ဘုရားရွင္အားအထူးၾကည္ညိဳၾကသျဖင့္ ဘုရားရွင္၏ ေရာင္ျခည္ေတာ္ ေျခာက္သြယ္ ျဖင့္ ကြန႔္ျမဴးကာ တရားေတာ္မ်ား ေဟာၾကားေနေတာ္မူသည့္ ဘုရားရွင္၏ အံဩဖြယ္ ေျခာက္သြယ္ေသာ ေရာင္ျခည္ေတာ္သည္ ၾကည္ညိဳမဝ၊ ဖူး၍မဝ၊ အံ့မခန္းအထူးပင္ ခန႔္ညားတင့္တယ္စြာ ရွိေနသည္ဟု ယုံၾကည္ၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ကမာၻ႔ဗုဒၶသာသနာ့အလံေတာ္ႀကီးကို ေရာင္ျခည္ေတာ္ ေျခာက္သြယ္ မွ ေပၚထြက္သည့္အေရာင္မ်ားကို အသုံးျပဳရန္ ဆုံးျဖတ္ခဲ့ၾကသည္။

အ႐ြယ္အစား/အေရာင္

အႀကီး = အလ်ား – ၉ေပ x အနံ – ၅ေပ

အလတ္ = အလ်ား – ၄ေပ ၆လက္မ x အနံ – ၂ေပ ၆လက္မ

အလတ္ = အလ်ား – ၂ေပ ၃လက္မ x အနံ – ၁ေပ ၃လက္မ
အေသး = အလ်ား – ၉လက္မ x အနံ – ၅လက္မ ဟူ၍ ေလးမ်ိဳးေလးစား သတ္မွတ္ထားသည္။ ေရာင္ျခည္ေတာ္ ေျခာက္သြယ္ သတ္မွတ္ျပ႒ာန္း ထားသည့္အတိုင္း အလံေတာ္တိုင္ဘက္မွ စတင္၍ သတ္မွတ္ရသည္ရွိေသာ္

နီလ = အျပာရင့္ေရာင္၊ ပီတ = အဝါရင့္ေရာင္၊ ေလာဟိတ = အနီေရာင္၊ ဩဒါတ = အျဖဴေရာင္၊ မၪၨီ႒ = ပန္းႏုေရာင္ ထိုအေရာင္(၅)မ်ိဳးကို ေဒါင္လိုက္ထားရွိၿပီးလွ်င္ ပဘႆရ = ၿပိဳးၿပိဳးျပက္ျပက္ တစ္ခဲနက္ ထြက္ေနေသာ အေရာင္ အျဖစ္ အလံေတာ္၏ အစြန္အဖ်ား(အထက္)အေပၚဘက္မွ ေန၍ အျပာ၊ အဝါ၊ အနီ၊ အျဖဴ၊ ပန္းႏုေရာင္ တို႔ကိုပင္ အစဥ္အတိုင္း ေအာက္ဖက္သို႔ ထားရွိခ်ဳပ္လုပ္ရမည္။

အသုံးျပဳပုံ

ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ ႏိုင္ငံေတာ္သံဃ မဟာနာယက အဖြဲ႕သည္ သာသနာ့အလံကို စနစ္တက် အသုံးျပဳႏိုင္ရန္ ေအာက္ပါအတိုင္း ျပ႒ာန္းထားသည္။ သံဃနာယက လက္စြဲ၊ အပိုဒ္(၅)၊ အခန္း(၂၉) အေထြေထြက႑၌ သာသနာ့အလံေတာ္ အခန္း အပိုဒ္(၃၅၅)၌ အသုံးျပဳရမည့္ေန႔ရက္မ်ား သတ္မွတ္ထားသည္မွာ-

(က)အခါႀကီး ရက္ႀကီးမ်ား

ကဆုန္လျပည့္(ဗုဒၶေန႔)၊ နယုန္လျပည့္(မဟာသမယေန႔)၊ ဝါဆိုလျပည့္(ဓမၼစၾကာေန႔)၊ ဝါေခါင္လျပည့္(ေမတၱာအခါေတာ္ေန႔)၊ ေတာ္သလင္းလျပည့္(ဂ႐ုဓမၼအခါေတာ္ေန႔)၊ သီတင္းကြၽတ္လျပည့္(အဘိဓမၼာအခါေတာ္ေန႔)၊ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္(သာမညဖလအခါေတာ္ေန႔ ႏွင့္ သံဃာေတာ္မ်ားေန႔)၊ တပို႔တြဲလျပည့္(ဩဝါဒ ပါတိေမာက္ ဓမၼေန႔)

(ခ)ပြဲေတာ္ႏွင့္ အခမ္းအနားမ်ား

ဝါဆိုပြဲေတာ္ အခမ္းအနား၊ အဘိဓမၼာအခါေတာ္ေန႔၊ ကထိန္ပြဲေတာ္၊ ရဟန္းခံရွင္ျပဳပြဲ၊ ဆြမ္းႀကီးေလာင္းလႉပြဲ၊ စာျပန္ပြဲ ႏွင့္ ဘြဲ႕ႏွင္းသဘင္၊နိကာယစာေမးပြဲ၊ တိပိဋကစာေမးပြဲႏွင့္ ပူေဇာ္ပြဲ၊ ခြင့္ျပဳခ်က္ရရွိၿပီသည့္ တရားပြဲ၊ ဘုရားထီးတင္ပြဲ၊ ဗုဒၶပူဇနိယပြဲေတာ္၊ အသံမစဲ ပ႒ာန္း႐ြတ္ဖတ္ ပူေဇာ္ပြဲ၊ သံဃာ့အစည္းအေဝး၊ သံဃဝိနိစၦယအဖြဲ႕ စစ္ေဆး ဆုံးျဖတ္ရာဌာန၊ ဘာသာေရး၊ သာသနာေရးႏွင့္ စပ္ဆိုင္ေသာ သင္တန္းမ်ားတို႔ ျဖစ္ၾကသည္။

(ဂ)လႊင့္ထူ အသုံးျပဳနည္း အပိုဒ္(၃၅၈)

အထိမ္းအမွတ္အလံအားလုံး၏ အလယ္တြင္ ျဖစ္ေစရမည္။ လက္ယာအစြန္းမွ အေရာင္ငါးမ်ိဳး ေရာယွက္ေရာင္တြင္ အျပာရင့္ေရာင္သည္ အေပၚတြင္လက်္ာဘက္ရွိေနေစရမည္။ ေမာ္ေတာ္ယာဥ္တြင္ စိုက္ထူပါက ကားႀကီးမ်ား၏ အမိုးအေရွ႕ပိုင္းတြင္ ျဖစ္ရမည္။ ကားငယ္မ်ားတြင္ လက္ယာဘက္ အေရွ႕ပိုင္းတြင္ ျဖစ္ရမည္။ သံဃာမ်ားကို ႀကိဳဆိုသည့္အခါ သံဃာပါလာသည့္အခါတြင္သာ တပ္ဆင္ရမည္ဟူ၍ ေဖာ္ျပ ထားသကဲ့သို႔၊

(ဃ)ေရွာင္ၾကဥ္ရမည့္အခ်က္မ်ား၊ အပိုဒ္(၃၉၅)

ရဟန္းသံဃာပါသည္ျဖစ္ေစ၊ မပါသည္ျဖစ္ေစ မည္သည့္ဘုရားဖူးယာဥ္တြင္မွ မသုံးစြဲရ။ လမ္းေဘး၊ လမ္းခြ၊ ယာဥ္ဆိပ္၊ သေဘၤာဆိပ္မ်ားတြင္ မသုံးရ။

 Myanmar Wikipedia