ေလးဖက္နာ ေရာဂါဆိုတာက….

တေန႔ က်ြန္ေတာ့္ေဆးခန္းကို က်ြန္ေတာ့္အမအရြယ္ေလာက္ရွိမဲ့ အမ်ိဳးသမီးတစ္ဦး ေရာက္လာျပီး

"ဆရာ ဒီတေလာ ကြ်န္မအ႐ိုးအဆစ္ေတြ နာေနလို႔ အစ္မတစ္ေယာက္ကို အၾကံဥာဏ္ ေတာင္းၾကည့္ ေတာ့ ေလးဖက္နာပိုး သြားစစ္ျကည့္ပါလား ဆိုလို႔သြားစစ္ၾကည့္တာ ေသြးစစ္တဲ့ဆရာက အေကာင္ ၃၀၀ ေက်ာ္ေနတယ္ ေျပာတယ္ဆရာ၊ ခုေတာင္ ဒီေလာက္ အေကာင္မ်ား ေနေတာ့ ေနာက္ဆို ပိုမ်ားလာမွာေၾကာက္လို႔ ေလးဖက္နာေဆး ထိုးခ်င္လို႔ပါ ဆရာ"ဆိုၿပီး ကေသာကေမ်ာ ေျပာသံၾကားေတာ့ က်ြန္ေတာ္ျပံဳးလိုက္မိတယ္။

က်ြန္ေတာ္ျပံဳးတာ သူေတြ႔ေတာ့ … “ ဘာျဖစ္လို႔ ျပံဳးတာလဲဆရာ” လုိ႔ ထပ္ေျပာေတာ့…

"အမကို ၃၀၀ ေက်ာ္ေနျပီလို႔ ေျပာတာက ပိုးေကာင္ကို ေျပာတာမဟုတ္ဘူး အမ၊ အဲဒီ Streptococcus လို႔ေခၚတဲ့ ဘက္တီးရီးယား ၊ အဲဒါကို ေလးဘက္နာပိုးလို႔ ေခၚတယ္၊ အဲဒီပိုးက ထုတ္တဲ့အဆိပ္ကို ကာကြယ္ဘို႔ ကိုယ့္ခႏၶာကိုယ္က ထုတ္လိုက္တဲ့ဓာတ္ Anti Streptolysin – O လို႔ ေခၚတဲ့ ASO ပမာဏကို ေျပာတာပါ၊ ASLO လို႔လဲ ေခၚတယ္၊ အရိုးအဆစ္နာျပီး ဒီ ASO တစ္ခုတည္း တက္ရံုနဲ႔ ေလးဖက္နာလို႔ တထစ္ခ် ေျပာလို႔မရပါ ဘူး။ အဲဒါေၾကာင့္ ေလးဖက္နာေသခ်ာလား၊ အျခားဘာေရာဂါေတြ ရွိေသးလဲ ဆိုတာ ေသြးထပ္စစ္ရပါမယ္”

“ဆရာကလဲ… ဆရာေျပာတဲ့ အဲဒီ ASO မ်ားရင္ေလးဖက္နာပဲ လို႔ သူမ်ားေတြ ေျပာေနၾကတာပဲ”

“ဟုတ္ပါတယ္၊ ဒါေပမဲ့ တျခားASO တက္တဲ့ေရာဂါ အေျခအေနေတြလဲ႐ွိပါတယ္။ ဥပမာ… တီဘီျဖစ္ရင္ ASO တက္မယ္၊ အသည္းေရာဂါျဖစ္ရင္လဲ ASO တက္မယ္၊ အဲဒါေၾကာင့္ ASO တက္ရံုနဲ႔ ေလးဖက္နာလို႔ေျပာလို႔မရပါဘူး။ တခါေလ ကိုယ္က အဲဒီေလးဘက္နာပိုးေၾကာင့္ အဆစ္အျမစ္ေတြကိုက္ခဲလို႔ ကိုယ္က နီးစပ္ရာ ေဆးဆိုင္မွာ စပ္ေဆးေလး ၀ယ္ေသာက္ လိုက္တယ္။ ဟိုက ပါရာစီတေမာနဲ႔ ပိုးသတ္ေဆး ကိုတဲြေပးလိုက္တယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ေသြးသြားစစ္ရင္ ကိုယ့္မွာ ပိုးရွိေနေပမဲ့ ASO တက္ခ်င္မွတက္မယ္။ တခါတေလ ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ ေလးဖက္နာပိုးေသသြားျပီးရင္ေတာင္ ASO ကတက္ၿပီး က်န္ေနတာလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။ တခါတေလ ပိုးေလးဖက္နာ….”

"ဟင္ ပိုးေလးဖက္နာ.... ဆရာ ေလးဖက္နာနဲ႔ ပိုးေလးဖက္နာ မတူ ျပန္ဘူးလား...."

“အင္း… ရွင္းေလရွဳတ္ေလ ျဖစ္ေတာ့မွာပဲ၊ ေလးဖက္နာအေၾကာင္းေျပာရရင္ ေတာ္ေတာ္႐ွည္မွာ၊ ျမန္မာစကားကလဲ ေျခဆစ္လက္ဆစ္ေတြနာတဲ့ ေရာဂါတိုင္းကို တစ္ခါ တည္း ေလးဖက္နာလို႔ သိမ္းက်ံဳးျပီး ေခၚလိုက္ တာကိုး။ ဒီေတာ့ ေလးဖက္နာလို႔ ေျပာေျပာ ေနတဲ့ ေရာဂါေတြကို နဲနဲ ခဲြျပီး ေျပာျပမယ္။

(၁) ပိုးေလးဖက္နာ ( Rheumatic Fever )

(၂) ေသြးေလးဖက္နာ ( Rheumatoid Arthritis )

(၃) အ႐ိုးေရာင္ေလးဖက္နာ ( Osteomylitis )

(၄) ေဂါက္ေရာဂါ ( Gouty Arthritis )

(၅) အရည္ျပားေလးဖက္နာ ( Systemic Lupus Erythematosus )

(၆) က်ီးေပါင္းေၾကာင့္လဲ အရိုးအဆစ္ေတြ နာတတ္ပါတယ္။ အဲဒီလို မ်ိဳးခြဲမ်ားတာေၾကာင့္ ေလးဖက္နာရင္ ေလးဖက္မက စမ္းသပ္ရပါတယ္။ ေသြးေတြလဲ သံုးေလးမ်ိဳး စစ္မွ ေရာဂါမွန္ ျပီး ေဆးမွန္ႏိုင္မွာပါ။

ပထမ ပိုးေလးဖက္နာ ( Rheumatic Fever ) ကိုအၾကာမ္းေျပာရရင္ သူက ေနာက္ဆက္တြဲ ေရာဂါလို႔ေျပာရမယ္ထင္တယ္၊ လည္ေခ်ာင္းနာတာကေန အရင္ စျဖစ္တတ္တယ္၊ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ပိုးသတ္ေဆးမေသာက္ရင္… ဒါမွမဟုတ္ Course အျပည့္(သက္မွတ္ထာတဲ့အတိုင္း)မေသာက္ရင္ ေနာက္ ၂ပတ္ ကေန ၄ပတ္ အတြင္းမွာ အ႐ိုးအဆစ္ေတြ နာလာ ေတာ့တာပါပဲ။ ဒီလို ခဏခဏ ျဖစ္မယ္၊ ကိုယ္ကလဲ မအားေသးလို႔ ဆိုျပီး ေဆးျမီးတိုနဲ့ပဲ သြားေနမယ္၊ ဒါကို ဂရုတစိုက္နဲ႔ ေပ်ာက္ေအာင္မကုလိုက္မိရင္ ႏွလံုးထိၿပီး ႏွလံုးအဆို႔ရွင္ ပါ ပ်က္စီးသြားရင္ တစ္သက္လံုးသြားျပီ အမေရ။”

“ဟင္… ဆရာေျပာသလိုဆို ေၾကာက္စရာၾကီးပါလား၊ ဒါဆို ဒီအ႐ိုးအဆစ္နာတာ ဒီပိုးေလးဖက္နာေၾကာင့္လား တျခားဟာေၾကာင့္လားဆိုတာ ဘယ္လိုလုပ္သိႏိုင္မလဲ ဆရာ”

“သတ္မွတ္ခ်က္ေတြ႐ွိပါတယ္။ အဓိကသတ္မွတ္ခ်က္ ေတြက

၁။ အ႐ိုးဆစ္ႀကီးေတြ ေရာင္လာမယ္ (ဥပမာ… လက္ေကာက္ဝတ္၊တံေတာင္၊ဒူး ခုဆို လက္ေခ်ာင္းဆစ္ေျခေခ်ာင္းဆစ္ ေတြပါ သက္မွတ္ခ်က္မွာ ထည့္ထားပါတယ္)

၂။ႏွလံုးေရာင္မယ္၊ အဆို႔႐ွင္ေတြေရာင္မယ္၊ နားၾကပ္နဲ႔နားေထာင္ရင္ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့ အသံေတြၾကားမယ္။

၃။အေရျပားေအာက္မွာ အလံုးေတြစမ္းမိမယ္။

၄။အေရျပားမွာ အကြင္းကြင္းနဲ႔ အနီကြက္ေတြ ေပၚမယ္။

၅။ထူးထူးဆန္းဆန္း ကုိယ့္ဟာကိုယ္ မထိန္းႏိုင္ပဲ ကတဲ့ပံုစံမ်ိဳး ခႏၶာကိုယ္ တြန္႔သြားမယ္။

ေနာက္ထပ္ ဆန္းစစ္ရတဲ့ အခ်က္ ေတြက …

၁။အရင္ႏွစ္ပတ္အတြင္းလည္ေခ်ာင္းနာၿပီး ဖ်ားမယ္။

၂။ESR(Erythrocyte sendimentation rate) ESR လို႔ ေခၚတဲ့ ေသြးနီဥ အနယ္က် ႏႈန္းတက္ေနမယ္။

၃။ခနၶာကိုယ္အတြင္းပိုင္းမွာ ေရာင္ရမ္းရင္ တက္တတ္တဲ့ (C- reactive protein) ေခၚတဲ့ CRP ဓာတ္တစ္မ်ိဳးတက္ေနမယ္။

၄။ECG ဆြဲၾကည့္ရင္ PR လို႔ေခၚတဲ့အပိုင္း က ပံုမွန္ထက္ၾကာေနမယ္။

၅။မၾကာေသးခင္က scarlet fever လို႔ေခၚတဲ့ အဖ်ားဝင္ထားဖူးျပီး

၆။ ေသြးျဖဴ ဥတက္ေနမယ္ ဆိုတာေတြကိုလဲ ၾကည့္ရပါတယ္။

ပိုးေလးဖက္နာလို႔ေျပာဖို႔ဆိုရင္ အေပၚက " အဓိကသတ္မွတ္ခ်က္ ၂ ခ်က္" ဒါမွမဟုတ္ "အဓိကသက္မွတ္ခ်က္ ၁ခ်က္ နဲ႔ ဆန္းစစ္ရမဲ့ အခ်က္ေတြထဲက ၂ခ်က္ ႐ွိေနရင္ ပိုးေလးဖက္ နာ လို႔ေျပာလို႔ရပါၿပီ။

ဒါေၾကာင့္ ASO ပမာဏတစ္ခုထဲမ်ားေနရံုနဲ႔ေတာ့ ေလးဖက္နာ ပါလို႔ တထစ္ခ် ေျပာလို႔မရဘူး ဆိုတာ သိျပီလို႔ က်ြန္ေတာ္ထင္ပါတယ္။ အခု အမက သူမ်ားေျပာလို႔ ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ဓာတ္ခြဲခန္းမွာ သြားစစ္ … ASO တက္ေနတာကို ပိုးေကာင္ေရ ထင္ျပီး ပိုးသတ္ဘို႔ ေဆးခန္းလာျပီး ေဆးထိုးခိုင္း… ေတာ္ေသးတာေပါ့… ေဆးဆိုင္သြားျပီး ပိုးသတ္ေဆး ၀ယ္မေသာက္လိုက္လို႔…. ဒီကိုလာလိုက္လို႔ ေတာ္ေသးတာေပါ့၊ ကဲ … ခု က်ြန္ေတာ္ေမးမယ္။ အမ ဒီတစ္ပါတ္ ႏွစ္ပါတ္အတြင္းမွာ ေနမေကာင္းျဖစ္ဘူးလား”

“အင္း…. တေလာက မိုးကလဲအီေတာ့ ကိုယ္လက္ေတြနာျပီး ေကြးခ်င္သလိုလို ျဖစ္လာတာနဲ႔ ေဆးဆိုင္က ေဆး၀ယ္ေသာက္လိုက္တာ နဲနဲသက္သာသြားတယ္။ ဒါေပမဲ့ အရင္လို Fit မျဖစ္ပဲ ကိုယ္လက္ကိုက္ေနတာက မေကာင္းလို႔ ဟိုေမးဒီစမ္းနဲ႔ ဆရာ့ဆီ ခု ေဆးထိုးဖို႔ ေရာက္လာတာပဲ”

“လည္ေခ်ာင္းကေရာ… နာလား၊ အစာစား ေရေသာက္ရင္ ဘယ္လိုေနလဲ”

“ ေခ်ာင္းနဲနဲဆိုးေတာ့ နာတယ္ေျပာရမလား၊ ေခ်ာင္းဆိုးလို႔နာတာပဲလား မေျပာတတ္ဘူး ဆရာ”

“ဟုတ္ျပီ၊ ကဲ… ဒီေတာ့ ခုန က်ြန္ေတာ္ေျပာခဲ့သလိုပဲ ဒီေခ်ာင္းဆိုးတာကို ေပ်ာက္ေအာင္အရင္ကုရမယ္ ၊ ေဆးေသာက္ရင္ ေကာင္းသြားမွာပါ၊ သိပ္ျပီးေတာ့လဲ စိတ္မပူနဲ႔၊ အရိုးအဆစ္နာ မွ ကုရင္ေတာင္ အခ်ိန္မီပါေသးတယ္၊ ေဆးေတာ့ အခ်ိန္ကာလတစ္ခုအထိ ပံုမွန္ေတာ့ ထိုး/ေသာက္ရမွာေပါ့၊ တကယ္ဆိုးမွာက ဒီဟာကို စနစ္တက်မကုပဲ ေဆးျမီးတိုနဲ႔သြားေနလို႔ ႏွလံုးထိသြားမွ တစ္သက္လံုး ေနာင္တရေနမွာ၊ ဒီမွာ ေဆးယူျပီးရင္ အျခားေရာဂါ ရွိ/မရွိ ေသြးသြားစစ္ၾကည့္လိုက္ အံုးေနာ္… က်ြန္ေတာ္ စာေရး ေပးလိုက္မယ္”......

လူသားမ်ားအားလံုး ေရာဂါဘယ ကင္းစင္ၾကပါေစ။

ေဒါက္တာမ်ိဳးကိုကို
အေထြေထြေရာဂါကုဆရာဝန္