ကင္ဆာဒိုင္ယာရီ အပိုင္း (၁) ခင္မမမ်ိဳး

စတင္ေတြ႕ရွိျခင္း

(၂၀၁၈) ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ (၈)ရက္။
ေရခ်ိဳးရင္းနဲ႕ ရင္ဘတ္မွာ အက်ိတ္လံုးေလးလိုလို စမ္းသပ္မိတယ္။ အသက္ကလဲ ေလးဆယ္နားနီးေနျပီဆိုေတာ့ နည္းလည္းေလး သံသယျဖစ္သြားတယ္။ တခုခုမ်ား ျဖစ္ေလသလား။ သံသယနဲ႕ ရင္သားကင္ဆာရဲ႕ symptoms မ်ားကို ဖတ္ၾကည့္မိတယ္။ ေဟာ္မုန္းအေျပာင္းအလဲ ျဖစ္တတ္တာေတြကို သတိထားမိတယ္။ ဟိုလြန္ခဲ့တဲ့ တႏွစ္ေလာက္က ေဟာ္မုန္းအေျပာင္းအလဲျဖစ္ျပီး၊ အစားအစာ မတည့္တာေတြ ျဖစ္တယ္။ အဲတုန္းကေတာ့ auto immune လို႕ ေခါင္းစဥ္တပ္ျပီး၊ ဆရာ၀န္က ကုတာပဲ။ ဆရာ၀န္ေပးတဲ့ေဆးေတြေသာက္ျပီး ေတာ္ေတာ္ေလး ေနမေကာင္းျဖစ္သြားတယ္။ ေဆးလဲ မေသာက္ေတာ့ေရာ၊ ဘာမွ မျဖစ္ေတာ့ျပန္ဘူး။ ဒီတုန္းက ေခါင္းစဥ္တပ္မွားတာမ်ားလား။ ထိုင္းမွာ autoimmune သြားစစ္ေတာ့လဲ မဟုတ္ဘူးတဲ့။ ေနာက္တခါ ဆီးထဲ အျဖဴေလးေတြပါေတာ့ ေက်ာက္ကပ္ကင္ဆာလို႕ အမည္တပ္ခံရေသးတယ္။ ထိုင္းေျပးျပီး၊ စစ္လိုက္ျပန္ေတာ့ infection တဲ့။ ခုေသာက္ေနတဲ့ေဆးေတြ အမွိဳက္ပံုးထဲ ထည့္လိုက္ပါတဲ့။ ေခါင္းတျခမ္းကိုက္တာနဲ႕ သြားျပေတာ့ ဦးေႏွာက္ကင္ဆာအထိ စိုးရိမ္ဖြယ္ရာ ရွိတယ္လို႕ ေျပာျပီး၊ ၁၀ သိန္းေက်ာ္ဖိုးေလာက္ စစ္ခိုင္းလို႕ ပိုက္ဆံမေလာက္တာနဲ႕ အမတေယာက္ကို ေဆးရံုမွာ ေငြလာပို႕ခိုင္းရေသးတယ္။ ထိုင္းေျပးစစ္လိုက္ျပန္ေတာ့လဲ မဟုတ္ျပန္ဘူးတဲ့။ တႏွစ္ေလာက္ေတာ့ရွိျပီ။ ေဆးရံုေပါင္းစံုမွာ သိန္းရာခ်ီကုန္ေနျပီပဲ။ ဘာျဖစ္တာပါလိမ့္။ ရင္သားအက်ိတ္ကေတာ့ ခုမွ စမ္းမိတယ္။ ကင္ဆာပဲ ေနမွာပါ။ ျမန္မာျပည္မွာ ဒီေရာဂါက ထမင္းစားေရေသာက္ ေျပာေနၾကတဲ့ စကားလံုးပဲ။

(၂၀၁၈) ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာ (၂၁)ရက္။
ေဆးရံုေပါင္းစံုသြားတယ္။ Mammogram ရိုက္ခ်င္ေၾကာင္းေျပာတယ္။ ခြဲစိတ္အထူးကု ဆရာ၀န္ေတြ႕ရမယ္တဲ့။ သူက ညႊန္မွ ရိုက္ရမယ္တဲ့။ ဆရာ၀န္ေတြ သြားေစာင့္တယ္။ အခ်ိန္မမွန္ၾကဘူး။ အခ်ိန္မွန္တဲ့ ဆရာ၀န္ၾကီးတေယာက္နဲ႕ ေတြ႕တယ္။ အက်ိတ္ကို စမ္းလိုက္တယ္။ ခြဲမယ္လို႕ တန္းေျပာတယ္။ Mammogram ရိုက္ဦးမလား ဆရာလို႕ေမးေတာ့ မလိုဘူးတဲ့။ ေသြးစစ္တယ္။ ခြဲမယ့္ေန႕ခ်ိန္းတယ္။ ေၾသာ္- ဒါဆို ကင္ဆာမဟုတ္လို႕ ေနမွာပါ။ အဆီက်ိတ္မွန္း သိလို႕ သူျမန္ျမန္ခြဲလိုက္တာျဖစ္မယ္။ minor operation ေလးပါ။ ထံုေဆးနဲ႕တဲ့။ ေတာ္ပါေသးရဲ႕၊ စိတ္ပူလိုက္ရတာ။

(၂၀၁၈) ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာ (၂၄) ရက္။
တေန႕လံုး အလုပ္ေတြ ရွဳပ္ေနတယ္။ ဒီဇင္ဘာအလုပ္နားရက္ေတြ မတိုင္ခင္ဆိုေတာ့ ေတာ္ေတာ္အလုပ္မ်ားတယ္။ (၅) နာရီမွာ ခြဲခန္း၀င္မယ့္သူဟာ ေလးနာရီခြဲအထိ ေဆးရံုမေရာက္ေသးဘူး။ ၁၅ မိနစ္အလိုမွာမွ ေရာက္တယ္။ ခြဲစိတ္ဆရာ၀န္ၾကီးလဲ ေရာက္ေနျပီ။

ခဏပါပဲဆိုေတာ့ စိတ္က ေတာ္ေတာ္ေပါ့ပါးေနတယ္။ ထံုေဆးထိုးတယ္။ အက်ိတ္ခြဲထုတ္လိုက္တယ္။ ေအာက္မွာ ေနာက္တလံုး။ lymphnode ဆိုတဲ့ အသံေတြ ၾကားေနရျပီ။ ထံုေဆးက ျပယ္ေနျပီ။ ထံုေဆးထပ္ထိုးဖို႕ အသံေတြၾကားရတယ္။ နာေတာ့ ေတာ္ေတာ္နာသြားသား။ တရားမွတ္လိုက္မိေတာ့ နာျခင္းအေပၚ သိပ္အာရံုမေရာက္ဘူး။ အေျခအေန မေကာင္းဘူးလို႕ ေျပာတယ္။ ေသခ်ာပါျပီ။ ဒါဆို ကင္ဆာပါပဲ။ အက်ိတ္က ႏွစ္လံုးထဲ ျဖစ္ႏိုင္ပါ့မလား။ quadrant တခုတည္းကလား။ ႏွစ္ခုကလား။ ေမးေတာ့ မေျဖၾကဘူး။ အက်ိတ္ေတြကို စစ္ေဆးမယ္၊ အေျဖကို (၂၈) ရက္ေန႕ လာယူပါတဲ့။ Biopsy က အသားစ မယူဘူး။ အက်ိတ္ကို အရင္ခြဲထုတ္ျပီးမွ စစ္ေဆးတာတဲ့။ Mammogram လဲ မရိုက္ထားေတာ့ စိတ္ထဲ နည္းနည္းထင့္လာတယ္။ ဒါဆို ဘယ္ေလာက္ထိ ပ်ံ႕ႏွံ႕ေနတဲ့ အတိုင္းအဆ ဘယ္လို သိႏိုင္မလဲ။

(၂၀၁၈) ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ (၂၈) ရက္။
ေနျပည္ေတာ္ကို အလုပ္ကိစၥနဲ႕ သြားေနရတာနဲ႕ ရံုးက ကေလးတေယာက္ကို အက်ိတ္ရလဒ္ သြားယူခိုင္းလိုက္တယ္။ Staging က အဆင့္ (၂)။ ခြဲျပီးကတည္းက အေျဖသိေနသလိုမို႕ ရလဒ္က သိပ္မထူးျခားသလိုပဲ။ Second opinion ေတြ ယူဖို႕လိုလာတယ္။ ႏိုင္ငံတကာ မိတ္ေဆြဆရာ၀န္ေတြရဲ႕ Expert comments ေတြရလာတယ္။ မိသားစုဆီက တိုက္တြန္းခ်က္ေတြက အမိ်ဳးမ်ိဳး။ အေမက နီးနီးနားနား ျမန္မာျပည္မွာပဲ ကုပါ၊ သူလိုက္လို႕ ရတယ္တဲ့။ ေမာင္ေလးက ထိုင္းနဲ႕ စင္ကာပူကို သြားေတာ့တဲ့။ ဖိုးေကာင္းေလးကေတာ့ ကေလးပီပီ luggage ေကာက္ျပင္ေရာ။ သားတို႕ စေကာ့တလန္ ျပန္ၾကရေအာင္ မာမီတဲ့။ Clinical Guidelines စာအုပ္ေတြ အမ်ားအျပား ပို႕ေပးလာၾကတယ္။ စနစ္တက် ျပင္ဆင္ေနေပမယ့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္တခုခုခ်ဖို႕ စိတ္ထဲ ေ၀၀ါးလာတယ္။ အခ်က္အလက္ေကာက္ဖို႕ လိုတယ္ဆိုတာ သိလာတယ္။

(၂၀၁၈) ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ (၂၉) ရက္ေန႕
လူအမ်ားဆီက သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ စေတာင္းျဖစ္တယ္။ အေတြ႕အၾကံဳေတြ ေျပာျပလာၾကတာ အမ်ားၾကီးပဲ။ ဆရာ၀န္ေတြက Multi-disciplinary team ဖြဲ႕ျပီး၊ လုပ္တာလား ဆိုတာက ဘယ္ လမ္းညႊန္စာအုပ္မွာမဆို အေရးၾကီးအခ်က္လို႕ ဆိုထားတာမို႕ ဒါက ဆံုးျဖတ္ခ်က္ရဲ႕ key indicator လို႕ပဲ တြက္ထားလိုက္တယ္။ လူတေယာက္ဆီကိုေတာ့ ဘ၀တခုလံုး ပံုမေပးရဲဘူး။ မမွားေသာေရွ႕ေန၊ မေသေသာ ေဆးသမား မရွိဘူးလို႕ ျဖစ္ျပီးမွ ေျပာလာရင္ အခက္သားကလား။ တခ်ိန္မွာ public perceptions survey ေကာက္ခ်င္စရာေကာင္းေလာက္ေအာင္ကို မ်ားျပားတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ၊ case study ေတြကို ရလာတယ္။

အေမ့ကို ဘယ္လိုေျပာရမလဲ။ အေမက က်မရဲ႕ opinion leader ေလ။ က်မေတာ္ေတာ္ေ၀၀ါးေနျပီ။ ဘာဆက္လုပ္ရမယ္မွန္းကို မသိေတာ့တာ။ ျမစ္ၾကီးနားသင္တန္းရွိေနတာမို႕ သင္တန္းမွာ စာသင္၊ တညေနလံုး စာေတြ ထိုင္ဖတ္ျပီး ဘာလုပ္လို႕ ဘာကိုင္ရမွန္းမသိ ျဖစ္ေနခဲ့တယ္။ ည ဆယ္နာရီလဲ က်ေရာ အေမ့ဖုန္း၀င္လာပါေရာ။ သမီးေရ၊ အေမ့စကားကို ျပန္ရုတ္သိမ္းတယ္တဲ့။ ဘာလို႕လဲ အေမဆိုေတာ့ ဒီေန႕ညေန အေမတို႕ batch က သူငယ္ခ်င္းေတြ gathering ေလ။ ဘြဲ႕လြန္အထူးကု ၁၇ ေယာက္နဲ႕ အေမစကားေျပာခဲ့တယ္။ သူတို႕အားလံုးက "ယူ႕သမီးလား။ အဲဆိုရင္ေတာ့ .….”လို႕ ေျပာတယ္။ "ခုခ်က္ခ်င္း ေလယာဥ္လက္မွတ္၀ယ္ေတာ့ သမီး" တဲ့။ သူတို႕အားလံုးက "“ကိုယ္တို႕က ဒီမွာသာကုေပးေနတာ။ ကိုယ္တိုင္ျဖစ္ရင္ ထိုင္းနဲ႕စင္ကာပူပဲေျပးတယ္။ ဘယ္လိုကုရဲမွာလဲ” လို႕ ေျပာတယ္ သမီး။ ေရာဂါေၾကာင့္မဟုတ္ပဲ ေခါင္းေတြ ေတာ္ေတာ္မူးသြားတယ္။

(၂၀၁၈) ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ (၃၀) ရက္။
ေလယာဥ္လက္မွတ္၀ယ္ဖို႕ ခ်ီတံုခ်တံုပဲ။ လားရွိဳးသင္တန္းသြားရမွာမို႕ သင္တန္းမဖ်က္ခ်င္ဘူး ျဖစ္ေနတယ္။ ျပီးေတာ့ေလ၊ တကယ္သာ ျဖစ္ႏိုင္မယ္ ဆိုရင္ေတာ့ တခုခုျဖစ္ရင္ေတာင္ က်မ ျမန္မာျပည္မွာပဲ ေခါင္းခ်ခ်င္တယ္။ အထူးသျဖင့္ က်မရဲ႕ ေမြးရပ္ေျမမွာ။ ျပည္ပမွာ သြားေနတုန္း တခုခုျဖစ္သြားရင္ ဘယ္လိုလုပ္မလဲ။ အေမကေတာ့ ျမန္ျမန္သြားခိုင္းေနျပီ။ ဒီၾကားထဲ ကံၾကမၼာကပဲ တြန္းပို႕ေလသလားပဲ။ လားရွိဳးသင္တန္းအတြက္ ေလယာဥ္လက္မွတ္ မရဘူးဆိုျပီး၊ ရွမ္းေျမာက္အမ်ိဳးသမီးကြန္ယက္က ဖုန္း၀င္လာတယ္။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ေလ။ ေနာက္ေန႕မွာ ဆရာ၀န္ၾကီးတေယာက္နဲ႕ ေတြ႕ရဦးမွာပဲ။ အေမက သူလဲ လိုက္ေတြ႕မယ္ေျပာတယ္။ အဲဒါျပီးရင္ ဆံုးျဖတ္ရမယ္။ ညဘက္အိပ္မေပ်ာ္ဘူး။

(၂၀၁၈) ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ (၃၁) ရက္။
ဆရာ၀န္ၾကီးနဲ႕ ခ်ိန္းထားတဲ့ အခ်ိန္မွာ အေမနဲ႕တူတူ သြားေတြ႕ၾကတယ္။ ေတြ႕ေတြ႕ခ်င္းေျပာတယ္။ အေျခအေနက သိပ္ဆိုးေနျပီ။ ခြဲရေတာ့မယ္။ ခြဲရင္ ၇ ရက္ေလာက္ေတာင္ ေဆးရံုမွာ ေနရမွာ။ အားလံုးပ်ံံ႕ႏွံ႕ေနေလာက္ျပီ။ ဒီလ အားတုန္း ခြဲေပးလိုက္ခ်င္တယ္ ေျပာတယ္။ Oncologist နဲ႕ ေတြ႕ဖို႕ လိုမလားဆရာ ဆိုေတာ့ မလိုဘူးတဲ့။ ခြဲျပီးရင္ ကီမိုသြင္းေပါ့။ ေျခာက္ၾကိမ္ေလာက္ဆို ေတာ္ပါျပီတဲ့။ ဓာတ္ကင္တာ (radiation) မလိုေလာက္ပါဘူးတဲ့။ အေမ ပါးစပ္ဟသြားတယ္။ ဘယ္အထိပ်ံ႕ႏွံ႕ေနတာလဲဆိုေတာ့ “တျခား lymph node ေတြ ပ်ံ႕ေနမွာေပါ့။ ဒဏ္ရာက ခ်ိဳင္းနဲ႕ နီးတာပဲ။ ခ်ိဳင္းထဲက အက်ိတ္ေတြလဲ ခြဲထုတ္ယူရလိမ့္မယ္"တဲ့။ စာရြက္ေပၚမွာက Histopathology/Cytopathology report ပဲ ရွိေသးတာ။ တျခား pre-operation assessment ေတြ ဘာမွ မလုပ္ထားရေသးဘူး။ ဘယ္အခ်က္ေတြကို ကိုးကားျပီး ေျပာတာပါလိမ့္။ ေနာက္ဆံုးေတာ့ အေမက ျပံဳးျပတယ္။ "က်မတို႕ ျပန္တိုင္ပင္လိုက္ဦးမယ္ေနာ္။ က်မ ေဒါက္တာ ဘယ္သူပါ"လို႕ အေမက ေျပာတယ္။ “ဟုတ္လား၊ ျပည္ပမွာ သြားကုရင္ကုပါ” လို႕ ျပန္ေျပာတယ္။ ဒီတခါ ပါးစပ္ဟသြားတာက က်မ။
ျပန္ထြက္ထြက္ခ်င္းမွာ အေမက တခြန္းပဲေျပာတယ္။
“ေလယာဥ္လက္မွတ္၊ ခုခ်က္ခ်င္း၀ယ္” တဲ့။

ခင္မမမ်ိဳး (၃၁၊ ၁၂၊ ၂၀၁၈)

(မိမိၾကံဳေတြ႕ျဖစ္ပ်က္သိရွိခဲ့ရေသာ personal account ကို ျပန္လည္ေရးသားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။)

ကင္ဆာဒိုင္ယာရီ အပိုင္း (၁) ခင္မမမ်ိဳး

ကင္ဆာဒိုင္ယာရီ   အပိုင္း (၂) ခင္မမမ်ိဳး