Postmortem changes လူေသရင္ ဘယ္လိုျဖစ္လာသလဲ

ကမာၻရြာၾကီးထဲမွာ တျပိဳင္နက္အခ်ိန္က မတူၾက။ ကြ်န္ေတာ္ဆီမွာ မနက္ခင္း။ အဆ္ပ္သင့္ျခင္းစာကို ပဌမ၊ လူေသစာကို ဒုတိယေရးရတယ္။ ကမာၻရြာၾကီးထဲမွာ ေနၾကတာဆိုေတာ့ အဲလိုပဲ။ အဂၤလိပ္စာလံုးေလးေတြက မပါမျဖစ္လို႔။ ေဆာရီး။

၁။ လူေသ အေလာင္းတခုဟာ ဘယ္ႏွစ္နာရီၾကာရင္ ေတာင့္လာတယ္။ ဘယ္ႏွစ္နာရီအၾကာမွာ ျပန္ေပ်ာ့ လာတယ္ဆိုတဲ့ အေၾကာင္း ဆရာေရးထားတာေလး ဖတ္ဖူးပါတယ္။ အခု အခါအခြင့္သင့္တုန္း ျပန္ share ပါအုန္းဆရာ။

၂။ ဆရာ ဒါေလး ေဝဖန္ေပးပါဦး။ မလိုအပ္ဘဲနဲ႔ မဆံုးရႈံးေစခ်င္ပါ။ https://m.facebook.com/story.php...

၃။ ေဒါက္တာရွင့္ ေသၿပီးသြားေသာ လူသည္ အေၾကာမ်ား လက္ေခ်ာင္းမ်ားမွာ ပံုမွန္လူကဲ့သို႔ ေပ်ာ့ေျပာင္းႏိုင္ပါသလား။ ေရခဲတိုက္ထဲတြင္ ၄၈ နာရီခန္႔ထားၿပီးေနာက္ ေပ်ာ့ေျပာင္းျပီး ပံုမွန္ လူအသားအတိုင္း ေကြးႏိုင္၊ ဆန္႔ႏိုင္ ေပ်ာ႔ေျပာင္းႏိုင္ပါသလား။ အရင့္အရင္ ျမင္ဘူးေသာ အသုဘမ်ားတြင္ ေပ်ာ့ေျပာင္းေနသည္ကို မေတြ႔ဘူးပဲ ယခုမွ ျမင္ဘူးသျဖင့္ သိလို၍ ေမးျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ လူကဲသို႔ အသားမွာ အိစက္ေနျပီး နားရြက္မ်ား လက္ေခ်ာင္းမ်ားမွာ ေကြးႏိုင္ ဆန္႔ႏိုင္ေနသည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ ေရာဂါမွာ ကင္ဆာျဖင့္ေသဆံုးျခင္း ျဖစ္ပါသည္။

Forensic medicine မႈခင္းဆိုင္ရာ ေဆးပညာမွာ လူေသျပီးျဖစ္လာတဲ့ အေျပာင္းအလဲေတြနဲ႔ ေသဆံုးခ်ိန္ ခန္႔မွန္းခ်က္ ဆိုတာ ပါတယ္။ လူေတြဟာ ႏွလံုးခုန္ ရပ္သြားေတာ့တာနဲ႔ (၁) Livor mortis ေသြးေတြက ေအာက္ေျခေနရာဆီကို အနည္ထိုင္လာတယ္။ (၂) Rigor mortis ကိုယ္ခႏၡာတခုလံုး ေတာင့္တင္းလာမယ္။ (၃) Algor mortis တကိုယ္လံုး ေအးစက္လာမယ္။

Livor mortis စီးသြားမေနရေတာ့တဲ့ ေသြးေတြက ကမာၻ႔ဆြဲအားအရ အနည္ထိုင္တာျဖစ္လာတယ္။ အေရျပားေတြကိုလဲ ၾကြက္သားေတြရဲ႕ ထိန္းအား လံုးဝမရွိေတာ့တာမို႔ ကမာၻ႔ဆြဲအားကိုခံရျပီး ပံုေျပာင္းလာမယ္။ သိသာတဲ့ အရိုးေနရာေတြ ပိုျမင္သာမယ္။ ကိုယ္ခႏၡာၾကီး ေအးစက္လာတာကို ေသဆံုးျပီး နာရီဝက္နဲ႔ ၄ နာရီၾကားမွာ ေတြ႔ရမယ္။ ၈-၁၂ နာရီမွာ ျပည့္စံုတယ္။

ေသသူကို ပက္လက္ထားရင္ ေသြးေတြက တင္ပါး၊ ခါးစတဲ့ ေအာက္ပိုင္းေနရာေတြမွာ စုက်လာတယ္။ အေနအထား ေျပာင္းသလို လုိက္ျပီး ေသြးစုေဝးတာ ေျပာင္းမယ္။ အသားအေရက ပန္းေရာင္၊ အသားေရာင္ကေန ညိဳမဲမဲျဖစ္ျဖစ္ လာမယ္။ ခရမ္းျပာေရာင္ျဖစ္တယ္။ ၾကာတာနဲ႔အမွ် ေအာက္စီဂ်င္ မရေတာ့တဲ့ ေသြးေတြဟာ ေသြးေၾကာ ငယ္ေလးေတြမွာ မရွိေတာ့ဘဲ ေသြးျပန္ေၾကာ အၾကီးေတြမွာသာ ရွိလာမယ္။ အမဲကြက္ေတြ ဟိုေနရာ၊ ဒီေနရာေတြမွာ ေပၚလာမယ္။ ေသဆံုးျပီး ၇ ရက္အၾကာမွာ လူေသအေရာင္ လံုးဝေျပာင္းသြားျပီး အပူဖူးေတြ ေပၚလာတယ္။ အေရျပားက ေျပာ့တြဲျပီး ကြာလာမယ္။

တခ်ိဳ႕အေျခအေနေတြမွာ အေရာင္မတူတာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ Cyanide စိုင္းယႏိုက္အဆိပ္သင့္တာနဲ႔ ကာဗြန္မိုေနာ့ဆိုက္ အဆိပ္သင့္တာ ျဖစ္ရင္ ပန္းနီအရာင္၊ ေဆးဝါးေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ Methemoglobinemia ဆိုရင္ အညိဳေရာင္ ျဖစ္မယ္။ အလြန္ ေသြးအားနည္းသူ ေသဆံုးရင္ ဒါမွမဟုတ္ အသားေရာင္ မဲနက္သူေတြမွာ ဒီလို အေရာင္ ေျပာင္းတာ မသိသာဘူး။

Rigor Mortis ေသရင္ ၾကြက္သားေတြဟာ လံုးဝတင္းအား မရွိေတာ့ဘဲ တင္းေတာင့္လာမယ္။ မ်က္ခြံ၊ လည္ပင္း၊ ေမးရိုး ေတြကေန စျဖစ္တယ္။ တျခားၾကြက္သားေတြလဲ အဲလို ျဖစ္လာမယ္။ အထဲက ၾကြက္သားေတြပါ အဲလို ျဖစ္လာမယ္။ သာမန္အေျခအေနမွာ လူေသဟာ ၂-၄ နာရီၾကာရင္ သိသာတယ္။ ၁၂-၁၈ နာရီမွာ ျပည့္စံုသြားျပီ။
Secondary laxity အဲလို ေတာင့္တင္းေနျခင္းကေန ၂၄-၃၆ နာရီမွာ ျပန္ေပ်ာ့လာမယ္။ ၄၈ နာရီဆိုရင္ လံုးဝမရွိေတာ့ဘူး။ အခ်ိန္ မတူေစတဲ့ အေၾကာင္းတရားေတြ ရွိတယ္။ ကေလးေတြ ေသဆံုးရင္ သိပ္မသိသာဘူး။ ၾကြက္သားထုထည္ နည္းသူေတြမွာလဲ သိပ္မသိသာဘူး။ ရာသီဥတု သိပ္ပူေနရင္၊ မေသခင္ အလႈတ္အရွား မ်ားခဲ့ရင္၊ အတက္ေရာဂါ ရွိရင္၊ အယ္လ္ကာလြိဳက္အဆိပ္သင့္တာ ျဖစ္ခဲ့ရင္ အျဖစ္ျမန္မယ္။ ရာသီဥတု သိပ္ေအးေနရင္၊ ေသြးယိုထားရင္၊ အသက္ရွဴ မဝရာကေန ေသဆံုးရင္၊ အာဆင္းနစ္အဆိပ္သင့္လို႔ ေသဆံုးရင္ အျဖစ္ေႏွးမယ္။ Lactic acid နဲ႔ Glycogen အနည္း-အမ်ားနဲ႔ ၾကြက္သား အမ်ိဳးအစားအေပၚ မူတည္တယ္။

• ကိုယ္အပူခ်ိန္ ေႏြးေနေသးတယ္ + တင္းေတာင့္တာလဲမျဖစ္ေသးဘူး = ေသတာ ၃ နာရီအတြင္းျဖစ္မယ္။
• ကိုယ္အပူခ်ိန္ ေႏြးေနေသးတယ္ + တင္းေတာင့္ေနျပီ = ေသတာ ၃-၈ နာရီအတြင္းျဖစ္မယ္။
• ကိုယ္အပူခ်ိန္ ေအးေနျပီ + တင္းေတာင့္ေနျပီ = ေသတာ ၈-၃၆ နာရီအတြင္းျဖစ္မယ္။
• ကိုယ္အပူခ်ိန္ ေအးေနျပီ + တင္းေတာင့္မေနေတာ့ဘူး = ေသတာ ၃၆ နာရီ ေက်ာ္သြားျပီ။

Putrefaction ပုတ္ပြျခင္းကို Decomposition လို႔လဲ ေခၚတယ္။ လူေတြ ေသတာနဲ႔ အျမင္အရသာမက အႏုၾကည့္ သိရတဲ့ အေျပာင္းအလဲေတြ ျဖစ္တယ္။ ဇီဝဓါတုအဆင့္မွာလဲ ျဖစ္တယ္။ Necrosis ဆဲလ္ေတြ ေသေတာ့ အထဲက Cytoplasm ဆိုကိုပလာဇမ္နဲ႔ Mitochondria မိုက္ိုကြန္းရီးယားဆိုတာေတြ ေရာင္လာတယ္။ အင္ဇိုင္းမ္ေတြ ပ်က္စီးလာတယ္။ အေပ်ာ့စား တစ္ရွဴးေတြကုန္တဲ့အထိ ျဖစ္မယ္။ အူမၾကီးထဲမွာ ပံုမွန္ ေနၾကတဲ့ ဗက္တီးရီးယားေတြ ရွိတယ္။ လူေသလို႔ ပုတ္ပြေစတာမွာ ဒီအေကာင္ေတြကလဲ ပိုျပီးျဖစ္ေစတယ္။ အေရာင္ကလဲ စိမ္းရာကေန ခရမ္းေရာင္၊ အမဲေရာင္ ျဖစ္လာတယ္။ လွ်ာ ထြက္လာမယ္။ မ်က္လံုး စူထြက္လာေစမယ္။ ဗဂ်ိဳင္းနား၊ စအိုကေနထဲ စူထြက္လာႏိုင္တယ္။ Putrescine နဲ႔ Cadaverine ေခၚတဲ့ ဓါတ္ေငြ႔ ၂ မ်ိဳး ထြက္တယ္။ အပူခ်ိန္ ၃၂ အက္ဖ္ေအာက္မွာ မထားရင္ျဖစ္မယ္။ ဓါတ္ေငြ႔ေတြေၾကာင့္ အနံ႔ဆိုးတဲ့ အရည္ေတြလဲ ႏွာေခါင္း၊ ပါးစပ္၊ အေပါက္ ရွိသမွ်ကေန ထြက္လာမယ္။ အပုပ္နံ႔ဟာ ဆာလ္ဖါပါေနတဲ့ ဓါတ္ေငြ႔ေတြေၾကာင့္ နဲ႔ ေသြးနီဥေတြ ပ်က္စီးရာကေန ျဖစ္တယ္။

• သာမန္အေျခအေနမွာ ေသျပီး ၂၄-၃၆ နာရီအတြင္းမယ္ အရင္ဆံုး ဗိုက္ေအာက္ပိုင္း ညာဘက္ ေနရာမွာ ခပ္စိမ္းစိမ္းအေရာင္ ေျပာင္းလာတယ္။ ဗိုက္တျပင္လံုး၊ ရင္ပတ္၊ ေပါင္ေတြ ဆက္ျဖစ္မယ္။
• ၃၆-၄၈ နာရီ အတြင္းမွာ မ်က္ႏွာနဲ႔ ကိုယ္ ေဖါေရာင္လာမယ္။ တကိုယ္လံုးျဖစ္ဘို႔ ၆ဝ-၇၂ နာရီ အခ်ိန္ၾကာတယ္။
• ေသဆံုးသူဟာ ေရာဂါပိုးဝင္တာ ဆိုးခဲ့ရင္ ပုတ္ပြျဖစ္စဥ္က ၉-၁၂ နာရီအတြင္းမွာ ျဖစ္မယ္။
• ၇-၁၄ ရက္ အတြင္းမွာ ဗိုက္၊ ကပ္ပယ္အိတ္၊ ရင္သား၊ လွ်ာေတြ ေဖါင္းပြလာမယ္။ မ်က္လံုး စူထြက္လာမယ္။
• အပူခ်ိန္မ်ားရင္ ျမန္မယ္။ အဝတ္နဲ႔ပတ္ထားရင္ ေႏွးမယ္။ ေလထဲမွာထားရင္ ျမန္မယ္။ ေျမထဲျမွဳတ္ရင္ ေႏွးမယ္။
• စိုထိုင္းဆ မ်ားရင္၊ အပူခ်ိန္က်ရင္ ေႏွးမယ္။ လူေသကို အဝတ္အထည္နဲ႔ ပတ္ထားရင္ ေႏွးမယ္။ လူေသကို ဘယ္ၾကမ္းျပင္မွာ ထားသလဲအေပၚလဲ မူတည္တယ္။ လူေသထားတဲ့အခန္း ေလဝင္-ေလထြက္ အေပၚလဲ မူတည္တယ္။
• Algor mortis ေအးစက္လာမႈကို အပူခ်ိန္တိုင္း သာမိုမီတာတမ်ိဳးနဲ႔ တိုင္းရတယ္။ ဥပမာ နားရြက္၊ စအိုတိုင္း သာမိုမီတာ။
• အေလာင္း ေအးစက္လာတာဟာ အေပၚယံကေန အတြင္းထဲကိုသြားတယ္။ ၁-၂ နာရီမွာ မသိသာေသးဘူး။ ဒိေနာက္ေတာ့ ၁ နာရီၾကာတိုင္း ၁႕၅ ဒီဂရီက်တယ္။ နာရီ ၂ဝ-၃ဝ အၾကာမွာ ထားတဲ့ အခန္းအပူခ်ိန္နဲ႔ တူလာမယ္။
• မေသခင္ ကိုယ္ပူခဲ့သူေတြ၊ ကိုယ္လက္လႈတ္ရွား မ်ားသူေတြ၊ (ကိုကိန္း) သံုးသူေတြမွာ ေအးတာ ေႏွးမယ္။
• ၃-၄ ပါတ္ အတြင္းမွာ ဆံပင္၊ လက္သည္း-ေျခသည္း၊ သြားေတြ ေခ်ာင္လာမယ္။
• အထဲက ေဖါေရာင္ေနတဲ့ အဂၤါေတြ ေပါက္ထြက္လာမယ္။ အရည္လိုျဖစ္သြားမယ္။
• အဂၤါတခုနဲ႔တခု မတူဘူး။ သားအိမ္ နဲ႔ ဆီးက်ိတ္ေတြက အေတာ္ ခံႏိုင္ၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေသးဆံုးျပီး တႏွစ္ေလာက္အထိ လူေသကို က်ား-မ ခြဲျခားဘို႔ ျဖစ္ႏိုင္ေစတယ္။
• ဥပေဒသတခုက ေလထဲ ၁ ပါတ္ = ေရထဲ ၂ ပါတ္ = ေျမထဲ ၈ ပါတ္။

ထူးျခားခ်က္ေတြ
တခ်ိဳ႕လူေသေတြ Rigor mortis ေတာင့္တင္းတာ မသိသာတာလဲ ရွိပါတယ္။ ဒါကို Supernatural powers သဘာဝလြန္ ပါဝါလို႔ ေျပာေလ့ရွိတယ္။ Limber corpses လို႔လည္းေခၚတယ္။ Heat stiffening ဆိုတာ မီးေလာင္ျပီး ေသဆံုးရရင္ ၾကြက္သားေတြ ခ်က္ျပဳတ္ခံရသလိုေနတယ္။ Cold stiffening ဆိုတာ အပူခ်ိန္ ၄ဝ ဒီဂရီေအာက္က်ေနရင္ အဆီနဲ႔ ၾကြက္သားေတြ ေအးခဲျပီး ျဖစ္တယ္။ Adipocere ဆိုတာ ကိုယ္ထဲက အဆီေတြ ဓါတ္ေျပာင္းလဲလို႔ျဖစ္တယ္။ စိုထိုင္းတဲ့ ပါတ္ဝန္းက်င္မွာ ျဖစ္တယ္။ လနဲ႔ၾကာတယ္။ အဆီေတြက ပိုမာျပီး ဖေယာင္းလို ျဖစ္လာတယ္။

Mummification မမ္မီျဖစ္စဥ္ဆိုတာ ေလဝင္-ေလထြက္ေကာင္းေနမယ္၊ ပတ္ဝန္းက်င္က ေျခာက္ေသြ႔ျပီး ေႏြးေနမယ္ဆိုရင္ ေသဆံုးျပီး ၁ ပါတ္အၾကာမွာ မမ္မီျဖစ္စဥ္ အေစာဆံုးျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဒီအတိုင္းထားရင္ ၃-၆ ပါတ္မွာ ျပည့္စံုသြားမယ္။ ေပၚေနတဲ့ လက္ေခ်ာင္းေတြ၊ ေျခေခ်ာင္းေတြမွာ သိသာတယ္။ ေရွးေဟာင္းအီဂ်စ္မွာ တမင္တကာ Embalming the body လုပ္ေပးရတာမ်ိဳးသေဘာ အလိုလို ျဖစ္လာတာမ်ိဳးကို ေျပာတာျဖစ္တယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ အဲလိုျဖစ္လို႔ ပ်ံလြန္ျပီးေတာ့ တန္ခိုးပိုၾကီးေစတယ္။

Cadaveric Spasm ဆိုတာ ရွားတယ္။ လက္ထဲဆုပ္ထားတဲ့ ဓါးကို ေျဖယူလို႔မရျဖစ္တာမ်ိဳး။ Rigor mortis နဲ႔မတူဘူး။ The last act of life ေခၚတယ္။ မေသခင္ ၾကမ္းတမ္းမႈရွိခဲ့လို႔ ျဖစ္ရတာလို႔ ယူဆတယ္။ စိတ္ေရာ ရုပ္ပါေၾကာင့္ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ဥပမာ ေရနစ္သူလက္ထဲ ေရေမွာ္ပင္ ဆုပ္ထားမယ္။ ဒီနာမည္နဲ႔ ဖီလာဒဲလ္ဖီးယားမွာ ဂီတဝိုင္းတခုလဲ ရွိတယ္။

Natural mummification သဘာဝနည္းနဲ႔ မမ္မီျဖစ္ျခင္းဆိုတာရွိပါတယ္။ ေျမဆီ၊ ရာသီဥတု သင့္ေတာ္ရင္ျဖစ္တယ္။ cold, arid areas, ice, and peat bogs ေအးမယ္၊ ေျခာက္ေသြ႔မယ္၊ ေရခဲမယ္၊ ရြ႔ံေျမလိုေနရာမွာျဖစ္ႏိုင္တယ္။ Peat bogs ရြ႔ံေျမဆိုတာ လိႈင္ေခါင္းလို အနိမ့္ပိုင္းစိုထိုင္ထိုင္းေနရာမ်ိဳးျဖစ္တယ္။ ဘီစီ ၈၄ဝ ကတည္းက သဘာဝနည္းနဲ႔ အေလာင္းေတြ ထားသိုရာအျဖစ္သံုးခဲ့တယ္။ ဂရင္းလန္းေဒသ Qilakitsoq မွာ Inuit အမ်ိဳးသမီးနဲ႔ ကေလးေအေလာင္းေတြ ႏွစ္ေပါင္း ၅ဝဝ သက္တမ္းရွိျပီလို႔သိရတယ္။ ေျခာက္ေသြ႔တဲ့ နီဗဒါသဲကႏၲာရထဲမွာ ၁၉၄ဝ က Spirit Cave man ဆိုတာ ေတြေတြ႔ခဲ့တယ္။ သက္တမ္း ၉ဝဝဝ လို႔စမ္းသပ္သိရတယ္။ တစိတ္တပိုင္း မမ္မီျဖစ္စဥ္ျဖစ္ေနတယ္။ Atacama Desert အက္တာကာမာ သဲကႏၲရထဲမွာလဲ Acha man မမ္မီတခုေတြ႔ေသးတယ္။

Dr. တင့္ေဆြ
၂၅-၄-၂ဝ၁၂
၄-၁၂-၂ဝ၁၆
၂၉-၅-၂ဝ၁၇