သည္းေျခေက်ာက္တည္ျခင္း

သည္းေျခေက်ာက္တည္ျခင္း

သည္းေျခဆိုတာ လူတိုင္းမွာရွိပါတယ္။ ဝမ္းဗိုက္ရဲ႕ညာဖက္ အသည္းရဲ႕ေအာက္ေျခမွာရွိတယ္။ အသည္းရဲ႕ အေျခမွာ ရွိတဲ့အိတ္မို႕လို႕ သည္းေျခအိတ္(gallbladder)လို႕ေခၚပါတယ္။ သူ့တာဝန္က အသည္းကထြက္လာတဲ့သည္းေျခရည္(bile)ေတြကို သိုေလွာင္ထားဖို႕ပါ။ အသည္းဆိုတာ ခႏၶာကိုယ္မွာ အၾကီးဆံုးပဲ။ အဲဒီကေန သည္းေျခရည္ဆိုတာ ထုတ္ေပးေနတယ္။ ထြက္လာတဲ့ သည္းေျခရည္က hepatic ductကတဆင့္ သည္းေျခအိတ္ထဲေရာက္ျပီး သိုေလွာင္ထားတယ္။ လိုအပ္တဲ့အခါ common bile ductဆိုတဲ့ ျပြန္မၾကီးကတဆင့္ အူသိမ္ထဲဝင္ျပီး အဆီကို ေျခဖ်က္ေပးပါတယ္။

အစားအေသာက္ထဲမွာပါတဲ့ အဆီကို ေျခဖ်က္ဖို႕ သည္းေျခရည္လိုအပ္တယ္။ အဆီတခုစားလိုကိတာနဲ႕ သည္းေျခအိတ္ထဲမွာ သိုေလွာင္ထားတဲ့အရည္က ထြက္လာျပီး အဆီကို ေျခဖ်က္ေပးတယ္။ သည္းေျခရည္(bile)ရဲ႕ တာဝန္က အသားအေသာက္မွာပါတဲ့ အဆီ(fat)ကို ေခ်ဖ်က္ဖို့ ျဖစ္ပါတယ္။ သည္းေျခရည္ထဲမွာ ေရဓာတ္၊ကိုလက္စေတာ(cholesterol)၊ဘီလီရူဘင္(bilirubin) နဲ႕ သည္းေျခ ဆားဓာတ္(bile salts)ေတြ ပါဝင္တယ္။ ဒီဓာတ္ေတြ ေပါင္းစုေနလို႕ သည္းေျခရည္က စိမ္းဝါေရာင္ရွိတယ္။ အရသာက ခါးသက္သက္ရွိတယ္။ဒီဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့ရင္ အစာမေၾက၊ရင္ျပည့္ရင္ကယ္ျဖစ္တတ္တယ္။

သည္းေျခအိတ္တခုရဲ႕ အရြယ္ဟာ အခ်င္း ၁လက္မခြဲ၊အရွည္ ၃လက္မေလာက္ ရွိတယ္။ သစ္ေတာ္သီးလို ရွည္ေမ်ာေမ်ာ ပံုစံရွိတယ္။ ပူေဖာင္းကို ေလေလွ်ာ့ထားတာနဲ့ တူတယ္။ သည္းေျချပြန္(Common bile duct)က ၆မီလီမီတာ အခ်င္းရွိျပီး ၆စင္တီမီတာရွည္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ၆မီလီမီတာေအာက္ အရြယ္ရွိေက်ာက္ေတြဟာ သူဘာသာက်သြားနိုင္တယ္။

ယူေကမွာ စာရင္းေတြအရ လူၾကီး ၁၀ေယာက္မွာ တေယာက္ဟာ သည္းေျခေက်ာက္ရွိေနပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အမ်ားစုက ေဝဒနာမခံစားရဘူး။ အဝလြန္သူ၊အဆီမ်ားသူ၊အသက္(၄၀)အထက္ေတြမွာ ပိုေတြ႕ရတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြက အမ်ိဳးသားေတြထက္ သံုးဆေလာက္ပိုျဖစ္တယ္။ ထပ္ေတြ႕တာက ကေလးေမြးဖူးတဲ့မိခင္ေတြဟာ ပိုျဖစိနိုင္တယ္ဆိုတာပါ။ ကေလးေမြးတုန္း ေဟာ္မုန္းအေျပာင္းအလဲက ကိုလက္စေတာကို မ်ားသြားေစတယ္။ ေနာက္ျပီး ဗိုက္အဆီျပင္မ်ားသူေတြမွာ ပိုေတြ႕ရတယ္။ ဝိတ္အျမန္ခ်တာကလည္း အသည္းက ကိုလက္စေတာ ပိုထုတ္ရလို႕ သည္းေျခေက်ာက္ကု္ ျဖစ္ေစနိုင္တယ္။သက္သက္လြတ္စားသူ၊အရက္ကို ေတာ္သင့္ရံုေသာက္သူေတြမွာ သည္းေျခေက်ာက္ေရာဂါ အျဖစ္နည္းတာ ေတြ႕ရတယ္။

သည္းေျခရည္ထဲမွာရွိတဲ့ ကိုလက္စေတာက ၾကာတဲ့အခါ အနည္က် ခ်ိဳးကပ္လာရာက သည္းေျခေက်ာက္ဆိုတာ ျဖစ္လာပါတယ္။ သည္းေျခေက်ာက္အမ်ားစု (၈၀ရာခိုင္ႏႈန္း)က ကိုလက္စေတာေက်ာက္(cholesterol stone)ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ကယ္လ္စီယမ္ေက်ာက္(calcium stone)လည္း ျဖစ္နိုင္တယ္။ ေပါင္းစပ္ေက်ာက္(mixed stone)လည္း ရွိဦးမယ္။အရြယ္အစားက ေရြးေစ့ကေန ေဂါက္သီးလံုးအထိအမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္နိုင္တယ္။ အေရအတြက္ကလည္း မတူညီၾကဘူး။ေက်ာက္ေသးေသးေလးေတြျဖစ္နိုင္သလို တလံုးတည္း ေက်ာက္တည္တာလဲ ရွိတယ္။ ပံုမွန္အားျဖင့္ သည္းေျခအိတ္ထဲ ေက်ာက္ရွိတာမ်ိဳးက လူကို ဘာမွဒုကၡမေပးဘူး။

ဘယ္အခ်ိန္မွာ ကုဖို႕လိုလဲ
သည္းေျခေက်ာက္က သည္းေျချပြန္မွာ သြားပိတ္ရင္ေတာ့ လူကို ဒုကၡေပးလာတယ္။ ကုဖို့လိုပါျပီ။ အရင္ဆံုး လကၡဏာေတြ ျပလာတယ္။ အစာမေၾကတာရွိမယ္။ ဗုိက္ညာဖက္ျခမ္း ေခၽြးဒီးဒီးက်ေအာင္ နာက်င္ခံစားရတယ္။ နာတာက ဆက္တိုက္နာတာ။ ဗိုက္တျပင္လံုးနာတာလည္း ရွိနိုင္တယ္။ ဒီလကၡဏာနဲ့ အတူ အဖ်ားၾကီးတာ၊အသားဝါ၊မ်က္လံုးဝါ၊ဝမ္းေရာင္ေဖ်ာ့သြားတာ ရွိတယ္။ သည္းေျခေက်ာက္က အျငိမ္မေနပဲ ေအာက္မွာရွိတဲ့ ပန္ကရိယကို သြားပိိတ္ရင္ ပန္ကရိယေရာင္ဦးမယ္။ အေရးေပၚကုသရပါတယ္။ ပန္ကရိယ(pancreas)ကို ျမန္မာေတြက မုန္႕ခ်ိဳအိတ္လို႕ ဘာသာျပန္ပါတယ္။ သရက္ရြက္(spleen)နဲ႕ မတူဘူး။ မုန္႕ခ်ိဳအိတ္ဆိုတာ ဗုိက္ညာဘက္၊သရက္ရြက္က ဘယ္ဖက္မွာရွိတယ္။ သရက္ရြက္(spleen)ၾကီးတာကို ေဘလံုးၾကီးတာလို႕ ေခၚျပန္တယ္။

သည္းေျခေက်ာက္ရွိ၊မရွိ အက္ထရာေဆာင္း(ultrasound)ရိုက္ျပီး သိနိုင္တယ္။ လူအမ်ားစုက ေဆးစစ္ရင္း အမွတ္မထင္ေတြ႕တာ။ကံေကာင္းတာက လူသံုးေယာက္မွာ နွစ္ေယာက္ဟာ ဘာလကၡဏာမွ မျပလို႕ ကုသဖုိ႕မလိုအပ္ဘူး။ အကယ္၍ မခံမရပ္နိုင္ေအာင္ ဗိုက္နာလာတဲ့အေျခအေနမ်ိဳးမွာ ကုဖို႕လိုတယ္။
အေရးေပၚအေျခအေနမွာ ခြဲစိတ္ကုသဖို့ထိ လိုတယ္။ နည္းပညာျမင့္လာေတာ့ keyhole surgeryဆိုတဲ့နည္းနဲ႕ ခြဲလာျကတယ္။ ဗိုက္မွာ အေပါက္ေလးေဖာက္ ျပြန္ထိုးျပီး သည္းေျခအိတိကို ျဖတ္ထုတ္ယူရတယ္။ သည္းေျခအိတ္ထုတ္ လိုက္တဲ့အတြက္ ျပႆနာၾကီးၾကီးမားမားမရွိပါဘူး။ သည္းေျခရည္ေတြကေတာ့ အစာရွိရွိ၊မရွိရွိ အူထဲကို အဆက္မျပတ္ထြက္ေနတာေၾကာင့္ အဆီစားမ်ားရင္ အစာမေၾက၊ဝမ္းပ်က္တာမ်ိဳးခံစားရနိုင္တယ္။

သည္းေျခေက်ာက္တိုင္း ခြဲဖို႕မလိုဘူး။ သိပ္မၾကီးတဲ့ေက်ာက္ေတြမွာ ျပင္ပကေန လိႈင္းသံုးျပီး ေက်ာက္ေျခနိုင္တယ္။ ESWL(extracorporeal shock wave lithotripsy)လို႕ေခၚပါတယ္။ စြမ္းအင္ျမင့္ အက္ထရာေဆာင္းလိႈင္းကိုသံုးျပီး ေက်ာက္ေျခတဲ့နည္းပါ။ အရြယ္အစား ၂စင္တီမီတာေအာက္ ေတြမွာ သံုးလို႕ရတယ္။ ေကာင္းတာက ခြဲစိတ္ဖို႕ မလိုဘူး။ အသက္ၾကီးသူေတြနဲ႕ သင့္ေတာ္တယ္။ တျခားနည္းက ေက်ာက္ေပ်ာ္ေဆး ေပးတာ။ ေသးငယ္တဲ့ကိုလက္စေတာေက်ာက္ေတြမွာ ursodeoxycholic acid ေသာက္ေဆးေပးရင္ ေပ်ာက္ကင္းနိုင္တယ္။ အရြယ္အစား ၁စင္တီမီတာေအာက္မွာ ၃၈ရာခိုင္ႏႈန္းေအာင္ျမင္ျပီး ပင္စိမ္းရြက္၊ပရုတ္ေအးနဲ႕ေရာရင္ ၅၃ရာခိုင္ႏႈန္းထိ ေအာင္ျမင္တယ္။ ေဆးကို အနည္းဆံုး (၂)နွစ္ေလာက္ ေသာက္ေပးရတယ္။ မေကာင္းတာက ေဆးျဖတ္ျပီး ျပန္ျဖစ္နိုင္တယ္။

ေက်ာက္ရွိရင္ ဘာေတြလုပ္သင့္လဲ
တရက္ကို အနည္းဆံုးေရ (၂)လီတာေသာက္ပါ။ ျဖစ္စ (၂)ပတ္အတြင္း ေရွာင္ရမည့္အစားအစာေတြ ရွိတယ္။ ေထာပတ္၊ဒိန္ခဲ၊ႏြားနို႕၊ေရခဲမုန္႕၊ဘီစကစ္၊အခြံမာသီး၊အမဲသား၊ဝက္သား၊ဆိတ္သား၊ငါးေသတၱာေတြ မစားပါနဲ႕။ျပန္ေၾကာ္ဆီ၊တိရိစာၦန္ဆီ လံုးဝေရွာင္ပါ။ အဆီမ်ားတာ၊သၾကားဓာတ္ကဲတာေတြ ေရွာင္ပါ။နွမ္းဆီ၊ေျမပဲဆီ သန္႕သန္႕ကိုသာ သံုးပါ။ တရက္ကို ဆီလက္ဖက္ရည္တဇြန္းထက္ ပိုမစားမိေစနဲ႕။အစားအေသာက္ထဲမွာ အမွ်င္ဓာတ္မ်ားပါေစ။ သား၊ငါးေတြ အစား လတ္ဆတ္တဲ့ အသီးအရြက္၊သစ္သီးဝလံကို အဓိကစားသံုးေပးသင့္တယ္။

အိမ္သံုးနည္းမ်ား
(၁)
ပန္းသီးစိမ္းရည္က သည္းေျခေက်ာက္ကုိ အရည္ေပ်ာ္ေစတယ္။
ပထမငါးရက္အတြင္း ပန္းသီးေဖ်ာ္ရည္ ၄ခြက္(သို႕)ပန္းသီးစိမ္း ၄လံုးကို ေန့စဥ္ အခ်ိန္မွန္ စားရမွာျဖစ္တယ္။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္၊အဖတ္ တတ္နိုင္သမွ် ေလွ်ာ့ရမယ္။၆ရက္ေျမာက္ေန႕မွာ ညစာမစားပဲ Epsom salt (ဆားခါး) လက္ဖက္ရည္ဇြန္းတဇြန္းကို ေရေႏြးတခြက္နဲ႕ ေရာေသာက္ပါ။ ဆားခါးက သည္းေျချပြန္ကို ပြင့္ေစတယ္။ည(၈)နာရီမွာ ေနာက္တၾကိမ္ဆက္ေသာက္ပါ။ ည(၁၀)နာရီမွာ သံလြင္ဆီ ခြက္တဝက္စာကို ေရွာက္ရည္ခြက္ တဝက္နဲ႕ေရာျပီး ေသာက္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ သံလြင္ဆီက ေက်ာက္ထြက္တဲ့လမ္းေၾကာင္းကို ေခ်ာေမြ႕ေစတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီနည္းသံုးတဲ့အခါ ဝမ္းလြယ္သူ၊ဆားခါးမတဲ့သူေတြ သတိထားရမယ္။ သံုးစြဲသူအခ်ိဳ႕က ေနာက္ရက္မွာ ဝမ္းနဲ့အတူ အစိမ္းေရာင္ေက်ာက္ေတြ ပါလာတာ ေတြ႕ရသတဲ့။

(၂)
ေနာက္တနည္းက သည္းေျခေနရာကို ၾကက္ဆူဆီအဝတ္ တင္ေပးရတာပါ။ ၾကက္ဆူဆီကို ဒယ္အိုးတလံုးနဲ႕ အပူေပး၊ ျပီးရင္ သန္႕တဲ့အဝတ္စတခုကို ယူျပီး ၾကက္ဆူဆီထဲစိမ္ပါ။ စိမ္ထားတဲ့ အဝတ္ကို ဝမ္းဗိုက္ညာဖက္ျခမ္းမွာ တင္ထားပါ။ အဝတ္စေပၚ ပလတ္စတစ္တထပ္အုပ္ျပီး ေရေႏြးအိတ္ကပ္ေပးပါ။အပူေလွ်ာ့သြားတိုင္း အသစ္လဲပါ။ ဒီအတိုင္း နာရီဝက္ေလာက္ ကပ္ေပးထားရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုေန႕စဥ္လုပ္ျပီး (၃)ပတ္ေလာက္အၾကာ ေကာင္းသြားတဲ့လူနာေတြလည္း ရွိတယ္။

(၃)
သည္းေျခေက်ာက္ေပ်ာ္နည္းအမ်ားစုမွာ သံလြင္ဆီကို သံုးတာေတြ႕တယ္။ တခ်ိဳ႕က ပန္းသီးေဖ်ာ္ရည္၊ေရွာက္သီးေဖ်ာ္ရည္နဲ႕ ေရာေသာက္တယ္။ အေနာက္နိုင္ငံေတြမွာ apple cigar vinegarကို ေန႕စဥ္ နည္းနည္းစီေသာက္ခိုင္းတယ္။ဝိုင္ေသာက္တာလည္း ေကာင္းသတဲ့။East Anglia တကၠသိုလ္က လူေပါင္း ၂၅၆၃၉ ေယာက္ကို ၁၀နွစ္ၾကာေလ့လာတဲ့အခါ ဝုိင္ ၂ယူနစ္ ေန့စဥ္ေသာက္သံုးသူဟာ သည္းေျခေက်ာက္ျဖစ္နိုင္ေခ် သံုးပံုတပံုထိ က်ဆင္းေစတယ္။ ဝိုင္ ခြက္ေသး တဝက္စာကို ေန႕စဥ္ေသာက္သံုးျခင္းက ေက်ာက္မျဖစ္ေအာင္ကာကြယ္ေပးနိုင္သလို ခံစားရသူ ၄၀ရာခိုင္နႈန္း သက္သာေစတယ္။

(၄)
သည္းေျခသမား သစ္ေတာ္သီး စားဖို႕ အၾကံျပဳပါတယ္။ သစ္ေတာ္သီးမွာပါတဲ့ pectinဓာတ္က သည္းေျခေက်ာက္ကို ေပ်ာ့သြားေစတယ္။ သစ္ေတာ္သီးအရည္ ခြက္တဝက္စာကို ေရေႏြးနဲ့ေရာပါ။ ပ်ားရည္ ထမင္းစားဇြန္း(၂)ဇြန္း ေရာျပီး တေန႕သုံးၾကိမ္ေသာက္ပါ။ အခြံခြာ၊ပါးပါးလွီးျပီး ေရနဲ႕ မိနစ္(၂၀)ခန္႕ ျပတ္ျပီး ပန္းကန္လံုးတလံုးစာ တေန႕နွစ္ၾကိမ္ (၂)ပတ္ေသာက္လို႕လည္း ရတာပဲ။

(၅)
Psyllium ဆိုတာ အမွ်င္ပါတဲ့ ဝမ္းေပ်ာ့ေဆးတမ်ိဳးပါ။အူလမ္းေၾကာင္းကို သန္႕စင္ေစျပီး ကိုလက္စေတာကို ခ်ေပးတယ္။ သည္းေျခေက်ာက္မျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ေပးတယ္။ Psylliumအထုပ္ကို ေရမ်ားမ်ားနဲ႕ေဖ်ာ္၊တေန႕(၂)ၾကိမ္ေသာက္ရင္ ေက်ာက္ေပ်ာ္ေစသတဲ့။နႏြင္းထည့္ရင္ သည္းေျခရည္ရဲ႕ေပ်ာ္ဝင္မႈကို အားေကာင္းေစတယ္။

(၆)
Milk thistleဆိုတာ အသည္းေရာဂါေတြမွာသံုးတယ္။ ဒီထဲမွာပါတဲ့ silymarinဓာတ္က ခါးသက္သက္အရသာရွိတယ္။ သည္းေျခရည္ကို ပိုထုတ္လုပ္ေပးလို႕ သည္းေျခေက်ာက္ေတြ က်သြားနိုင္တယ္။milk thistleအေစ့ တဇြနိးစာကို ၾကိတ္၊ရလာတာကို ေရနဲ႕ေရာ အပူေပးျပီး မိနစ္(၂၀)နပ္ထား၊အရသာေကာင္းေအာင္ ပ်ားရည္တဇြန္းထည့္ တေန႕(၂)ၾကိမ္ေသာက္ ရင္ သည္းေျခေက်ာက္က်ေစတယ္။ အသည္းအားေဆးေတြထဲမွာ ပါတဲ့ phosphatidylcholine 100mg တေန႕သံုးၾကိမ္ေသာက္လို႕လည္း ရတယ္။

(၇)
အသည္းအဆီဖံုးသူေတြ ေရွာက္ရည္ေန့စဥ္ေသာက္ေပးပါ။ ေရွာက္သီးမွာပါတဲ့ ဗီတာမင္စီက ကိုလက္စေတာကို ေရထဲမွာ ေပ်ာ္ဝင္ေစမယ္။အသည္းမွာရွိတဲ့ ကိုလက္စေတာေတြကို က်ဆင္းေစတယ္။ ေရွာက္သီးကို အခြံမခြာ၊သၾကားမထည့္ပဲ အစိမ္းလိုက္ဝါးစားနိုင္တယ္။ ေနာက္တနည္းက ေရွာက္ရည္ထမင္းစားဇြန္း (၄)ဇြန္းကို ေရတဖန္ခြက္နဲ႕ေရာျပီး မနက္အိပ္ရာထ အစာမရွိခင္ေသာက္ပါ။ (၆)လေနတဲ့အခါ ဓာတ္မွန္ရိုက္ၾကည့္ပါ။ အသည္းအဆီဖံုးတာ သိသိသာသာသက္သာလာလိမ့္မယ္။

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး
ရတနာပံုသတင္းစာ(၉.၃.၁၅)