တိမ္ျမဳပ္ေနေသာ ကြ်မ္းက်င္လိမၼာမႈမ်ား (Competency Iceberg Model)

Competency ရဲ႕ အနက္အဓိပၸါယ္ကို ကြ်မ္းက်င္လိမၼာမႈလို႔ ျမန္မာမႈျပဳ ေကာက္ယူလိုက္ပါတယ္။ Iceberg ဆိုတာကေတာ႔ ေရေပၚမွာ ေပါေလာေပၚေနတဲ႔ ေရခဲတုံးေပါ႔၊ အတၱလႏၱိတ္ သမုဒၵရာက ေရခဲတုံးၾကီးေတြ ပင္လယ္မွာေမ်ာေနတာ တုိက္တန္းနစ္ကားထဲမွာ ေတြ႔ဖူးၾကမွာေပါ႔။ ေရခဲတုံးဆိုေတာ႔ ေပၚတဲ႔အပိုင္းက ေပၚျပီး ျမဳပ္တဲ႔ အပိုင္းက ျမဳပ္ေနတယ္မဟုတ္လား။ ဒါေၾကာင့္ “တိမ္ျမဳပ္ေနေသာ ကြ်မ္းက်င္လိမၼာမႈမ်ား”လို႔ ေခါင္းစဥ္ ေပးလိုက္ပါတယ္။
၁၉၆၀ ျပည့္ႏွစ္ ေနာက္ပိုင္းမွာ Harvard Business School က စိတ္ပညာပါေမာကၡ Dr. David McClelland ဆိုတဲ႔ ပုဂၢဳိလ္ၾကီးက စတင္ အစပ်ိဳး ေလ႔လာခဲ႔တာပါ။
ေလ႔လာေတြ႔ရွိခ်က္အရ ေက်ာင္းပညာေရး ထူးခ်ြန္သူေတြဟာ အလုပ္မွာ ထင္သေလာက္မေအာင္ျမင္ခဲ႔ဘူးလို႔ ပါေမာကၾကီးကဆိုပါတယ္။ တကၠသိုလ္ပညာေရးမွာ ညံ႔ဖ်င္းခဲ႔တဲ႔ ေက်ာင္းသားေတြဟာလည္း ေတာ္တဲ႔ ေက်ာင္းသားေတြလိုပဲ ေအာင္ျမင္ၾကတာ ေတြ႔ရပါတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
ေက်ာင္းရမွတ္ေတြနဲ႔ ဘ၀မွာ သာလြန္ေကာင္းမြန္တဲ႔ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြကို တုိင္းတာလို႔မရပါဘူး။ ဒါေပမဲ႔ ဒါဟာ ဖုံးကြယ္ တိမ္ျမဳပ္ေနတဲ႔ အေလ႔အက်င့္ေတြနဲ႔ အားက်စရာေကာင္းတဲ႔ အျပဳအမူေတြနဲ႔ ဆက္စပ္ေနတာပါလို႔ အခိုင္အမာဆိုထားပါတယ္။
“ႏြားေကာင္းမေကာင္း ေခ်ာင္းတက္က်မွသိ” ဆိုတာက ေက်ာင္းမွာ ရမွတ္ေတြ ဘယ္ေလာက္ေကာင္းေကာင္း လက္ေတြ႔ဘ၀မွာ ရုန္းကန္ႏုိင္မႈ ရွိမရွိဆိုတာကိုမ်ား ဆိုလုိေနေရာ႔သလားပင္။ ဒါေၾကာင့္ ၁၉၇၀ ျပည့္ႏွစ္အေစာပိုင္းကစလို႔ အဖြဲ႔အစည္းအခ်ိဳ႔မွာ Competency ကို အသုံးျပဳျပီး လက္ေတြ႔ ေဆာင္ရြက္မႈ ထူးခ်ြန္သူေတြကိုသာ ေရြးခ်ယ္လာၾကပါတယ္။ ထိုသူေတြက တကယ္႔တကယ္ စီမံလုပ္ေဆာင္မႈေတြမွာလည္း အေထာက္အကူျပဳတဲ႔ အသုံး၀င္သူေတြ ျဖစ္လာၾကပါတယ္။
Skill ဆုိတာက How to do? “ဘယ္လုိလုပ္ရမလဲဆိုတာကိုသိတာ”လို႔ ဆိုလိုတာျဖစ္ျပီး Knowledge ဆိုတာကေတာ႔ What to do? “ဘာလုပ္ရမလဲဆုိတာ”သိတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါဆို Skill နဲ႔ Knowledge ဆိုတဲ႔ ကြ်မ္းက်င္မႈ ရွိတယ္ဆိုပါစုိ႔ ။လက္ေတြ႔လုပ္ေဆာင္ရမယ္႔အခါမွာ ေအာင္ျမင္မယ္လို႔ မွတ္ထင္ထားၾကပါသလား။
ေသခ်ာေပါက္ေအာင္ျမင္ႏုိင္မွာ မဟုတ္ပါ။ အထက္မွာ ကြ်န္ေတာ္ေပးထားတဲ႔ ေခါင္းစဥ္မွာ ကြ်မ္းက်င္မႈ တစ္ခုတည္းမဟုတ္ပါ ။
လိမၼာမႈလည္းပါပါတယ္။ လိမၼာမႈဟာ တိမ္ျမဳပ္ေနတတ္တဲ႔ အရာျဖစ္ေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ Iceberg ေရခဲတုံးၾကီးမွာ ေပါေလာေပၚေနတဲ႔ အရာေတြက ကြ်မ္းက်င္မႈဆိုတဲ႔ Skill နဲ႔ Knowledge ျဖစ္ျပီး တိမ္ျမဳပ္ေနတတ္တဲ႔ လိမ္မာမႈဆိုတဲ႔ အရာေတြကေတာ႔ Value ကိုယ္ရယူပိုင္ဆုိင္သင့္တဲ႔ ပန္းတုိင္ကို တန္ဖိုးထားတတ္မႈ၊ Self-Image မိမိပုံရိပ္ပုံစံပုံသ႑ာန္၊ မိမိကုိယ္မိမိဘယ္လုိျမင္သလဲ၊ ယုံၾကည္မႈရွိရဲ႕လားစသျဖင့္ (ေနာက္ပိုင္းမွ မိမိကိုယ္ကိုယ္ Building Brand Image တည္ေဆာက္ပုံကို အက်ယ္ေရးပါဦးမယ္)၊ Trait Personality မိမိရဲ႕ စိတ္ဓာတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အေလ႔အထ နဲ႔ Behavior Motives လိုလိုလားလားႏွစ္သက္လက္ခံမႈ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အေလ႔အထ တို႔ျဖစ္ပါတယ္။
အလြယ္ဆုံး Equation အေနနဲ႔ကေတာ႔
Competencies = Knowledge + Technical Skill + Value + Trait Personality + Behavior Motives
Expectation ဆိုတဲ႔ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္က I want to ျဖစ္ျပီး Reality ဆိုတဲ႔ လက္ေတြ႔မွာ But သို႔ေသာ္ဆိုျပီး လမ္းခုလတ္မွာတင္ တစ္ေနျပီး ပန္းတိုင္မေရာက္ဘဲ Gap Problem ကြာဟခ်က္ျပသာနာၾကီး ျဖစ္ေနတာေတြ႔ၾကဳံခဲ႔ၾကရဖူးမွာပါ။ ဒါဟာ Competencies တစ္ခုခု ခ်ိဳ႔တဲ႔ေနလို႔ပါပဲ။ ေလ့လာေဖာ္ထုတ္ၾကည္႔ပါ။ တစ္ခုခု ခ်ိဳ႕တဲ့ေနတာကို ေတြ႕ေနရပါလိမ့္မယ္။
တကယ္တမ္း ခ်ိဳ႕တ့ဲေနတဲ႔ အနာအဆာေလး ရွာေတြ႔လုိက္ေပမဲ့လည္း ျပင္ဆင္ေရွ႕ဆက္ႏုိင္ဖို႔ရာ ခက္ခဲေနၾကပါေသးတယ္။
တိမ္မေယာင္နဲ႔နက္၊ လြယ္မေယာင္နဲ႔ခက္ ျဖစ္ေနၾကျပီး နီးလ်က္နဲ႔ေ၀း ဆိုသလို တျဖည္းျဖည္း တိမ္ျမဳပ္ေနရာကေန ေပ်ာက္ကြယ္လုနီးပါး ျဖစ္ေနတတ္ၾကပါတယ္။ ဒါဆို ေသခ်ာေပါက္ Mindset ကို ေျပာင္းရပါလိမ္႔မယ္။
Mindset နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ Mindset ျဖစ္ေပၚလာပုံကို အစကနဦး ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာၾကည္႔တယ္။ ကမၻာဦးအစက စေတြးေခၚၾကည္႔မိတယ္။
ေက်ာက္ေခတ္က ဆိုပါေတာ႔ ေက်ာက္ေခတ္လူသားေတြက Climate ဥတုရာသီ ေနရာေဒသ အသက္ရွင္ရပ္တည္ ေနထိုင္ခဲ႔မူေပၚမူတည္ျပီး Culture ယဥ္ေက်းမႈ အမ်ိဳးမ်ိဳးေျပာင္းလဲလာခဲ႔ၾကတယ္။
အသားစိမ္းေတြစားရာက မီးကိုစတင္ေတြ႔ရွိလာျပီး အသားေတြကို ကင္စားတတ္လာတဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ေက်ာက္တုံးေတြကို အသုံးျပဳကာ လက္နက္အျဖစ္အသုံးျပဳလာခဲ႔မႈ ေနာက္ဆုံး သံလက္နက္ေတြ အသုံးျပဳမႈကေန ယခု ႏ်ဳကလီးယား စြမ္းအင္ကို အသုံးျပဳကာ လွ်ပ္စစ္စြမ္းအင္ကို အသံုးျပဳလာတဲ႔ဲအထိ Culture ေတြေျပာင္းလာပါတယ္။ ဥပမာ- ႏြားလွည္းစီးတဲ႔ Culture ကေန ကားစီးတဲ႔ Culture ျဖစ္လာတဲ႔အခါ ေန႔စဥ္ျပဳမႈေနက် Behavior တစ္ခုအေနနဲ႔ ေျပာင္းလာပါေတာ႔တယ္။
အဖြဲ႔အစည္းတိုင္း၊ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ခ်င္းစီမွာလည္း မိမိကိုယ္ပိုင္ Culture ကေန Behavior ျဖစ္လာတာပါပဲ။ ေန႔စဥ္ျပဳမႈေနက် Behavior ကေန Mindset ဆိုတဲ႔ စိတ္ေတြးစဥ္ေတြပါ လုိက္ေျပာင္းပါေတာ႔တယ္။ Environment Behavior ေၾကာင့္ Mindset ေျပာင္းလာတယ္လို႔လည္း ေျပာလို႔ရႏုိင္ပါတယ္။ ေကာင္းတဲ႔ Behavior ကေန ေကာင္းတဲ႔ Mindset ျဖစ္လာသလို မေကာင္းတဲ႔ Behavior ကလည္း မေကာင္းတဲ႔ Mindset ကို ဦးတည္တာပါပဲ။
1) Adaptability- ေရလိုက္ငါးလိုက္ လိုက္ေလ်ာညီေထြစြာ ေနထိုင္တတ္ရမယ္။
2) Motivation- စိတ္အားထက္သန္ လိုလိုလားလား လုပ္ေဆာင္တတ္ရပါမယ္။
3) Commitment- ကတိက၀တ္ တာ၀န္ကို ေက်ပြန္စြာ လုပ္ေဆာင္ႏုိင္ရပါမယ္။
4) Creativity- အသစ္အသစ္ကို ဖန္တီးႏုိင္စြမ္းရွိေနရပါမယ္။
5) Independence- အျမဲတမ္းသူတစ္ပါးကို အားကိုးတာေတြေလ်ာ႔ျပီး အမွီခို ကင္းမဲ႔စြာ ၾကိဳးစားအားထုတ္ႏုိင္ရပါမယ္။
6) Analytical Reasoning- ေၾကာင္းက်ိဳးဆီေလ်ာ္မႈကို အသုံးခ်ျပီး ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာ စဥ္းစား တတ္ရပါမယ္။
7) Foresight- အနာဂတ္ကို ေမွ်ာ္ၾကည္႔ျပီး လုပ္ကိုင္တတ္တဲ႔သူ တစ္ေယာက္ျဖစ္ေနရပါမယ္။
8) Leadership- ေခါင္းေဆာင္မႈကို ျမတ္ႏိုးျပီး တာ၀န္ယူမႈရွိရွိနဲ႔ ဦးေဆာင္လုပ္ကိုင္ခ်င္စိတ္လည္းရွိေနရပါမယ္။
9) Emotional Stability- စိတ္ရႈပ္ေထြးမႈ၊ စိတ္ဖိစီးမႈေတြကို တည္တည္ျငိမ္ျငိမ္ ရင္ဆိုင္ႏုိင္စြမ္းရွိေနရပါမယ္။
10) Communication Skills- ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေရး ေျပေျပျပစ္ျပစ္နဲ႔ မိမိလုပ္ငန္းေဆာင္တာကို ေပ်ာ္ေပ်ာ္ရႊင္ရႊင္ လုပ္ကိုင္တတ္ရပါမယ္။
ျပင္ရမယ္ထင္တဲ႔ Mindset ေတြကို ေဖာ္ျပလိုက္တာပါ။ လိုအပ္တာေလးေတြလည္း ရွိေနဦးမယ္ထင္ပါတယ္။
အဲဒီအခ်က္ေတြသာ မိမိမွာ ျပည္႔စုံေနမယ္ဆိုရင္ေတာ႔ ကြ်န္ေတာ္ထင္ပါတယ္။
- Competency က Skill နဲ႔ Knowledge ကို ဦးေဆာင္ျပီး သာလြန္ေကာင္းမြန္တဲ႔ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြကို ရရွိေစပါလိမ္႔မယ္။
- Competency သာရွိေနမယ္ဆိုရင္ မိမိကိုယ္ပိုင္စြမ္းရည္နဲ႔ အေလ႔အက်င့္အျပဳအမႈေတြဟာ လုပ္ငန္းခြင္မွာ ထိထိေရာက္ေရာက္လုပ္ကိုင္ႏုိင္ပါလိမ္႔မယ္။
- Competency က ဘယ္ေတာ႔မွ တစ္သမတ္တည္းရွိေနမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ၾကိဳးစားအားထုတ္မႈနဲ႔ အေထာက္အပံ႔သာရွိေနမယ္ဆိုရင္ ဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္မႈ ရွိလာပါလိမ္႔မယ္။
- Competency ဟာ အဖြဲ႔အစည္းတုိင္း တစ္ဦးတစ္ေယာက္ခ်င္းစီတုိင္း ဘယ္လိုလုပ္ေဆာင္ခ်က္မွာမဆို ေဆာင္ရြက္လုပ္ေဆာင္ႏုိင္တဲ႔ အရည္အေသြးတစ္ခုျဖစ္တယ္။
- Competency သာရွိေနရင္ လုပ္ေဆာင္မႈတုိင္းဟာ Level အျမင့္ဆုံးအဆင့္ျဖစ္တဲ႔ Standard တစ္ခုကို အျမဲ ရရွိပါလိမ္႔မယ္။
ထပ္ျပီးခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာရရင္ Competencies မွာ Basic competency နဲ႔ Professional competency ဆိုျပီး ခြဲျခမ္းလို႔ရပါေသးတယ္။
Competencies = Basic competency + Professional competency
Basic competency ကို ဥပမာအေနနဲ႔ ေျပာရရင္ ျပႆနာေျဖရွင္းျခင္းဆိုပါေတာ႔ ။လူတိုင္းမွာ မတူကြဲျပားတဲ႔ ျပႆနာေျဖရွင္းနည္းေတြနဲ႔ ကိုယ္႔ဘာသာ ေျဖရွင္းခဲ႔ရဖူးတာေတြရွိခဲ႔ၾကမွာပါ။ ဒါဟာ Basic competency လို႔ေျပာရပါမယ္။ လူတုိင္းၾကဳံရဆုံရလုပ္ရမယ္႔ competency ပါ။ Professional competency ကေတာ႔ Skill နဲ႔ Knowledge ပိုင္းကို အသားေပးျပီး လုပ္ေဆာင္ရတဲ႔ Competency မ်ိဳးျဖစ္တယ္။ ေဆးပညာမတတ္ဘဲ ေဆးကုလို႔မရဘူး ဆိုသလိုမ်ိဳးေပါ႔။
Basic competency ေလးမ်ိဳးရွိေနပါတယ္။ ဘာေတြလဲဆိုေတာ႔
1) Intellectual competency- လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ ဥာဏ္ရည္ပါးနပ္ကို အသုံးခ်ျပီး ကြ်မ္းက်င္လိမၼာစြာ လုပ္ကိုင္တတ္တာျဖစ္တယ္။
2) Motivational competency - လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ စိတ္ခြန္အားကို တြန္းအားေပးျပီး ကြ်မ္းက်င္လိမၼာစြာ အသုံးခ်တတ္တာျဖစ္တယ္။
3) Emotional competency- လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ စိတ္ခံစားမႈကို အသုံးခ်ျပီး ကြ်မ္းက်င္လိမၼာစြာ အသုံးခ်တတ္တာကို ဆိုလိုတယ္။
4) Social competency -လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ လူ၀င္ဆံ႔စြာ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံတတ္တာကို ကြ်မ္းက်င္လိမၼာမႈလို႔လည္း သတ္မွတ္ပါတယ္။ ဒါေတြဟာ အေျခခံ လူတုိင္းမွာရွိေနရမယ္႔ Competency ပဲျဖစ္ပါတယ္။
Professional Competency မွာေတာ႔ သုံးမ်ိဳးရွိပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ လုပ္ငန္းခြင္နဲ႔ပဲ သက္ဆုိင္တာမ်ားပါတယ္။
1) Generic competency ကေတာ႔ Basic competency ရဲ႕အပြားပါပဲ။ Basic competency ရွိေနရင္ေတာ႔ Generic competency က လုပ္ငန္းခြင္မွာ အက်ိဳးရွိစြာ အသုံးခ်ႏုိင္ပါလိမ္႔မယ္။
2) Managerial competency ကေတာ႔ လုပ္ငန္းခြင္ Management skill ေတြျဖစ္တဲ႔ Planning, Decision making, Deligation, Leadership စတဲ႔ Management Level skill ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
3) Functional / Technical competency သက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းနဲ႔ဆိုင္တဲ႔ ပညာရပ္ ဆိုင္ရာ ကြ်မ္းက်င္မႈေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
Competencies ေတြကို ထပ္ျပီး Analyzes လုပ္ရင္ အမ်ားၾကီးက်န္ပါေသးတယ္။ ထပ္ရွင္းျပေနရရင္ ရႈပ္သြားတာပဲ ျဖစ္ေနပါလိမ္႔မယ္။ ဒီေလာက္နဲ႔ပဲ စာဖတ္သူတို႔ကို ျမဳပ္ေနတဲ႔ ေရခဲတုံးအပိုင္းေလးကို ေပၚလာေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲ ဘယ္လိုျပဳျပင္ရမလဲဆိုတာေလးသိသြားဖို႔က ပိုအေရးၾကီးပါတယ္။ သိခ်င္တာမ်ားရွိရင္ Comment ေရးျပီး ေဆြးေႏြးႏုိင္ပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္သိသေလာက္ အၾကံဳျပဳ ေဆြးေနြးပါ႔မယ္။ ေသခ်ာတာက Competencies အခြဲေတြ ေနာက္ထပ္အမ်ားၾကီး က်န္ပါေသးတယ္။ အေျခခံ အဆင့္ေလာက္ေရးတာျဖစ္တဲ႔အတြက္ ဒီေလာက္နဲ႔ပဲ လက္စသတ္လုိက္တာပါ။ ျမဳပ္ေနတဲ႔ ေရခဲတုံး အပိုင္းေလးေတြကိုေတာ႔ မေမ႔ၾကနဲ႔ေနာ္။
ေရးသူ-အစိုင္း
(Myanmar B2B Management Magazine , January 2015)