ဘာလဲ stock, stock market ဆုိတာ ?

ငယ္ငယ္ေလးတည္းက စာေရးသူ ဒီေမးခြန္းကုိ ေမးဖူးပါတယ္။ stock ဆုိတာဘာလဲ။ ဘာလုပ္လုိ႔ရသလဲ။ stock နဲ႔စီးပြားေရးနဲ႔ ဘယ္လုိပတ္သက္လုိ႔ သူ႔ေၾကာင္းေၿပာေနရတာလဲ စသၿဖင့္ပါ။ စာပုဒ္ေလးကုိ ေရးရတဲ့ အေၾကာင္းအရင္း ကေတာ့ စာေရးသူလုိပဲ သိခ်င္တဲ့သူေတြအတြက္ ရည္စူးပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္းနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးလဲ အက်ယ္တ၀င့္ ေရးသြားမွာပါ။

Stock ဆုိတဲ့ အစုရွယ္ရာေတြကုိ ၿမန္မာေတြ ရင္းႏွီးၾကမယ္လုိ႔ယူဆပါတယ္။ ၿမန္မာမွာ stock market မရွိေသးေပမဲ့ ပုဂၢလိကကုမၸဏီေတြက အစုရွယ္ရာ ေရာင္းခ်တာေတြရွိပါတယ္။ ဒါဆုိရင္ stock ဆုိတာ ဘာပါလဲ။ stock ကုိပုိင္ဆုိင္တယ္ ဆုိတာ စီးပြားေရးလုပ္တဲ့ ကုမၸဏီကုိ တစ္စိတ္တစ္ပုိင္း ပုိင္ဆုိင္ၿခင္းမ်ိဳးပါပဲ။
ဥပမာ။ စာဖတ္သူက ကုန္စုံဆုိင္ေလးတစ္ဆုိင္ တည္ခ်င္လုိ႔ဆုိပါေတာ့။ တည္ရင္ ၁၀ သိန္းကုန္က်မယ္လုိ႔ စာဖတ္သူ ယူဆပါတယ္။ ဒါေပမဲ့စာဖတ္သူဆီမွာ လုိအပ္တဲ့ပုိက္ဆံအားလုံးမရွိပါဘူး။ အဲဒီလုိဆုိေတာ့ စာဖတ္သူက ကုိယ့္ဆုိင္ကုိ ဆယ္ပုံပုံဖုိ႔စဥ္းစားပါတယ္။ တစ္ပုံကုိ တစ္သိန္းတန္ပါတယ္။ အဲဒီ ၁၀ ပုံက shares of stock (အစုရွယ္ယာ) လုိ႔ေခၚပါတယ္။ တစ္သိန္းက share တစ္ခုရဲ႕ေစ်းႏူန္းပါ။ Price of a share လုိ႔ေခၚပါတယ္။ မိသားစု၀င္ ဆယ္ေယာက္က စာဖတ္သူရဲ႕ stocks ေတြကုိ၀ယ္လုိက္ပါတယ္။ စာဖတ္သူက ပုိင္ဆုိင္ေၾကာင္း တရာ၀င္ စာရြက္ကုိထုတ္ေပးပါတယ္။ စာေရးသူဆီမွာ လုိခ်င္တဲ့ ၁၀ သိန္းရပါၿပီ။

Microsoft Stock Certificate

တစ္ႏွစ္ၾကာၿပီးတဲ့ အခါ စာဖတ္သူရဲ႕ဆုိင္က အၿမတ္ ၁သိန္းရပါတယ္။ အဲဒီ အၿမတ္ကုိ stock ၁၀ခုနဲ႔စားလုိက္ပါ။ share တစ္ခုအတြက္ အၿမတ္ ၁ ေသာင္းရပါတယ္။ ရွယ္ယာတစ္ခုေပၚက ၁ေသာင္း အၿမတ္ကုိ earnings per share (EPS) လုိ႔ေခၚၾကပါတယ္။ အဲဒါနဲ႔ စာဖတ္သူက ဒါရုိက္တာအဖြဲ႕ board of directors (ရွယ္ယာပုိင္ရွင္ေတြက စီးပြားေရးကုိ သူတုိ႔ကုိယ္တုိင္ မေစာင့္ေလွ်ာက္ႏုိင္လုိ႔ ခန္႔ထားတဲ့ လူေတြပါ) ကုိေခၚၿပီး အၿမတ္ ၁ေသာင္းထဲမွ အစုရွယ္ရာ၀င္ေတြအတြက္ ၅၀၀၀ ကုိအၿမတ္အၿဖစ္ ၿပန္ေပးဖုိ႔ဆုံးၿဖတ္ပါတယ္။ အဲဒီ ရွယ္ယာေပၚမွာ ေပးတဲ့ အၿမတ္ကုိ dividend လုိ႔ေခၚပါတယ္။ က်န္တဲ့ ၅၀၀၀ ကုိေတာ့ စီးပြားေရးခ်ဲ႕ထြင္ဖုိ႔အတြက္ ကုမၸဏီထဲၿပန္ထည့္ပါတယ္။ အဲဒါကုိေတာ့ retained earning လုိ႔ေခၚပါတယ္။ အၿမတ္ ၁ ေသာင္းလုံး ကုိလဲ အစုရွယ္ယာပုိင္ရွင္ေတြကုိေပးလုိက္လုိ႔ရပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အားလုံးေပးလုိက္တဲ့အခါ ကုမၸဏီကုိ ခ်ဲ႕ထြင္ဖုိ႔၊ ကုမၸဏီရဲ႕ကုန္က်စရိတ္ေတြအတြက္ သုံးဖုိ႔မရွိေတာ့ပါဘူး။ အားလုံးဆုံးၿဖတ္ခ်က္ခ်ၿပီးသြားတဲ့ အခါမွာေတာ့ အစုရွယ္ယာ၀င္ေတြကုိ ေၾကညာပါတယ္။ အစည္းအေ၀းေခၚလုိ႕လဲရပါတယ္။
ယခုၿမန္မာၿပည္မွအစုရွယ္ယာပုိင္ရွင္ အစည္းအေ၀းေတြလဲ တၿခားဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြက အစည္းအေ၀းေတြနဲ႔မၿခားပါဘူး။ ကုမၸဏီရဲ႕အၿမတ္ေတြအေၾကာင္း၊ ေငြေရးေၾကးေရးေတြ အေၾကာင္း၊ ေရတုိေရရွည္ ခန္႔မွန္းခ်က္ေတြအေၾကာင္းေၿပာၿပၾကတာခ်ည္းပါပဲ။ ဒါေပမဲ့ ယခုၿမန္မာ့ ရင္းႏွီးၿမဳပ္ႏွံသူ investor ေတြကေတာ့ dividend ကလြဲၿပီး တၿခား၀င္ေငြမရၾကပါဘူး။ stock market မရွိလုိ႕ပါ။ stock market မွာ ကုိယ္ပုိင္တဲ့ stock ေတြကုိ လြတ္လပ္စြာ ၀ယ္ယူခြင့္ရွိသလုိ၊ ေရာင္းခ်င္တဲ့ stock ကုိလဲေရာင္းႏုိင္ပါတယ္။ ၾကားခံ ပြဲစား broker ကေနတဆင့္၀ယ္ေရာင္းလုပ္တာပါ။ ၀ယ္ေရာင္းလုပ္ရာကေန ၿမတ္ႏုိင္ပါတယ္။
stock market ကလုိလားလုိ႔ ေမးႏုိင္ပါတယ္။ stock market ရွိေတာ့ ကုမၸဏီ အေသးအၾကီးအမ်ားၾကီး ဖြင့္လာႏုိင္ဖုိ႔ရွိပါတယ္။ လုပ္သားေတြအတြက္ အလုပ္အခြင့္အေရးေတြ အမ်ားၾကီးပုိပြင့္လာမယ္။ တုိင္းၿပည္ရဲ႕ ထုတ္ကုန္တုိးတက္လာမွာၿဖစ္ပါတယ္။ လူေနမႈအဆင့္အတန္းပုိမုိၿမင့္မားလာမွာၿဖစ္ပါတယ္။ ယခုတေလာေလးတင္ကပဲ ၿမန္မာၿပည္မွာ stock market ဖြင့္မဲ့ သတင္းေတြထြက္ေပၚလာပါတယ္။ ပုံမွန္အရ stock market ဖြင့္မဲ့ သတင္းဟာ သတင္းေကာင္းပါ။
Myanmar looks at stock market to attract capital
သုိ႔ေသာ္ stock market ကုိလြယ္လြယ္နဲ႔ ဖြင့္လုိက္လုိ႔ရတဲ့အရာ မဟုတ္ပါဘူး။ stock market ကုိယုံယုံၾကည္ၾကည္ ႏွင့္ရင္းႏွီးၿမဳပ္ႏွံသူေတြမ်ားလာမွသာ အထက္ပါ အက်ိဳးခံစားခြင့္ေတြရလာမွာပါ။ ဥပမာ။ ကုမၸဏီေတြက ၀င္ေငြ၊ ထြက္ေငြ၊ အၿမတ္ေတြကုိ အမွန္အကန္မၿပဘဲ လိမ္လည္မယ္၊ အစုရွယ္ယာ၀င္ေတြေပၚမွာ စာရင္းလိမ္မယ္ဆုိရင္ ရင္းႏွီးၿမဳပ္ႏွံသူေတြက မၿမဳပ္ႏွံခ်င္ၾကပါဘူး။ ေနာက္ၿပီး တကုိယ္ေတာ္သမားေတြက ကုမၸဏီအတြင္းက အေရးၾကီးသတင္းေတြနဲ႕ မတရားနည္းလမ္းေတြသုံးၿပီး အၿမတ္ထုတ္တာေတြ၊ stock ေစ်းကစားတာမ်ိဳးေတြကုိ အစုိးရက အၿပစ္မယူဘဲ လႊတ္ထားမယ္ဆုိရင္ stock market ေပၚမွာ ရင္းႏွီးၿမဳပ္ႏွံဖုိ႔ ယုံၾကည္ခ်က္ရွိမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ အဲဒီလုိဆုိရင္ နဂုိမူလအတုိင္းပဲ အက်ိဳးမထူးတဲ့ အၿဖစ္ပဲ ေရာက္မွာပါ။
ထုိသုိ႔ stock market ကုိဖြင့္ေပးဖုိ႔ စဥ္းစားေတာ့မယ္ဆုိရင္ ကုမၸဏီေတြရဲ႕ စာရင္းေတြကုိစစ္ဖုိ႔ စာရင္းစစ္ေတြလုိပါမယ္။ စာရင္းေဟာင္းေတြကုိ ထိန္းသိမ္းဖုိ႔လုိပါတယ္။ အစုိးရအေနနဲ႔လဲ တရားဥပေဒနဲ႔ အညီ ထုိလိမ္လည္တဲ့ ကုမၸဏီေတြကုိ ၿပစ္ဒဏ္ခ်ရပါမယ္။ ၀င္ေငြခြန္ေတြကုိလဲ ကုမၸဏီတုိင္း စနစ္တက်ေကာက္ခံဖုိ႔လုိပါတယ္။ ထုိ႔အၿပင္ အတြင္းသတင္းနဲ႔ ေစ်းကစားတဲ့ သူေတြ၊ အတြင္းသတင္းနဲ႕ အၿမတ္ထုတ္တဲ့သူေတြကုိ အၿပစ္ခ်မွတ္ရမွာ ၿဖစ္သလုိ၊ မၿဖစ္ေအာင္ကာကြယ္မဲ့ ၾကိဳတင္ၿပင္ဆင္မႈေတြလုပ္ဖုိ႔လုိပါတယ္။
ဒီ post ေလးက stock နဲ႔ stock market အေၾကာင္းကုိ အက်ဥ္းခ်ဳပ္တင္ၿပတာပါ။

By ရီရီၿမင့္