ေရယုန္ဘာေၾကာင့္ေပါက္ရတယ္

ေရယုန္နာ မေပါက္ဖူးသူ ေတာ္ေတာ္ရွား ပါလိမ့္မယ္။ အမ်ား အားျဖင့္ ႏႈတ္ခမ္းနား တစ္၀ိုက္ မွာ ေရယုန္မၾကာခဏ ျဖစ္တတ္ ၾကပါတယ္။ ေရယုန္နာ ေပါက္ရင္ အလြန္ေနရ ခက္ပါတယ္။ စိတ္က သိကေအာက္ ျဖစ္ရတဲ့ ေ၀ဒနာကိုလည္း ေပးပါေသးတယ္။ ေရယုန္ေပါက္ရင္ အေနခက္ျခင္းႏွင့္အတူ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ ယံုၾကည္မႈေတြလည္း ေပ်ာက္ဆံုးသလို ျဖစ္တတ္ပါတယ္။

ဒီလိုေနရထိုင္ရ အဆင္မေျပလွတဲ့၊ လူအမ်ားၾကား အေနရခက္ေစတဲ့ ေရယုန္နာကို မျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လိုျပဳမူေနထိုင္ သင့္သလဲ၊ ေရယုန္နာ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ရတယ္ဆိုတာကို ေလ့လာၾကမယ္ေလ။
ေရယုန္(၂)မ်ိဳးရွိတယ္
ေရယုန္နာဟာ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္ရတာပါ။ သာမာန္လူေတြမွာ ျဖစ္တတ္ေသာ ပိုးဟာ Herpes Simplex ျဖစ္ၿပီး HSV1နဲ႔ HSV2ဆိုၿပီး အမ်ိဳးအစား(၂)မ်ိဳး ရွိပါတယ္။ HSV1က ႏႈတ္ခမ္းနားတစ္၀ိုက္မွာ ျဖစ္တဲ့ေရယုန္နာကို ျဖစ္ေစၿပီး HSV2ကေတာ့ လိင္အဂါၤေရယုန္နာကိုျဖစ္ေစတာပါ။ ဒါေပမယ့္ တစ္ခါတစ္ရံမွာလည္း HSV1က လိင္အဂါၤဆီ ကူးစက္ၿပီး လိင္အဂါၤေရယုန္နာကို ျဖစ္ေစတတ္သတဲ့။ ေရယုန္ေရာဂါ ျဖစ္ေစတဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးဟာ ထိန္းခ်ဳပ္ရခက္ခဲသလို ေနာက္တစ္ႀကိမ္ ျပန္ျဖစ္တတ္တဲ့ေရာဂါပါ။
ေရယုန္နာကူးစက္ရာလမ္းေၾကာင္း
ေရယုန္နာဟာ ပထမအႀကိမ္ကူးစက္ခံရတဲ့အခါမွာ က်ိဳးျပတ္ေပါက္ၿပဲေနတဲ့အေရျပား( ပါးစပ္၊ လိင္အဂၤါနဲ႔ စအို) နံရံမ်ားနဲ႔ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး ထိေတြ႔တဲ့အခါမွာ အေရျပားဆဲလ္ေတြထဲ ၀င္ေရာက္ပြားမ်ားပါေတာ့တယ္။
ဒီလုိကူးစက္ပြားမ်ားတဲ့အခ်ိန္မွာ အခ်ိဳ႕သူေတြမွာ ေရာဂါလကၡဏာမျပတတ္ေပမယ့္ အခ်ိဳ႕သူေတြမွာေတာ့ ေရၾကည္ဖု(သို႔) အနာေတြ ေပါက္လာတတ္ပါတယ္။ အာခံတြင္းထဲမွာဆိုရင္ သြားဖံုး၊ လွ်ာနဲ႔လည္ေခ်ာင္း တို႔မွာပါ အနာျဖစ္တတ္ၿပီး ေရာင္ရမ္းမႈေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလို ပထမဆံုးအႀကိမ္ ကူးစက္ခံရမႈဟာ အမ်ားအားျဖင့္ အသက္ ၃ႏွစ္ေအာက္ ကေလးေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြအေနနဲ႔ နာက်င္ျခင္း၊ ဖ်ားနာျခင္း၊ ျပန္ရည္က်ိတ္ေရာင္ရမ္းျခင္းမ်ား ျဖစ္ေစၿပီး အစာ၊ ေရ မ်ိဳရခက္ခဲတဲ့ ျပႆနာကိုပါ ႀကံဳေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။
ဒီလို အစာ၊ ေရ မ်ိဳရတာခက္ခဲတာေၾကာင့္ ကေလးဟာ ေရဓာတ္ခန္းေျခာက္ၿပီး ႏံုးနယ္တတ္တာမို႔ အနာသက္သာေစဖို႔နဲ႔ ေရဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့မႈမရွိဖို႔ အထူးဂရုျပဳသင့္ပါတယ္။ ဒီေရယုန္နာဟာ ရက္သတၱပတ္ ၁ပတ္ခန္႔ ၾကာရင္ ေပ်ာက္ကင္းသြားတတ္ပါတယ္။
ဒီလိုေပ်ာက္သြားတယ္ဆိုေပမယ့္ ေရယုန္ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးဟာ ခႏၶာကိုယ္အတြင္းပိုင္းက အာရံုေၾကာေတြကေန ခႏၶာကိုယ္အတြင္းပိုင္းက အာရံုေၾကာဖုထံုး( Ganglia) ေတြဆီ ေရာက္ရွိသြားၿပီး ေခတၱခိုေအာင္းၿငိမ္သက္ေနတဲ့ ေရာဂါပိုးေတြဟာ ေအာက္ပါအေၾကာင္းအရာမ်ားေၾကာင့္ အာရံုေၾကာမ်ားမွတစ္ဆင့္ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးကူးစက္ခံရတဲ့ မူလအေရျပားဆီျပန္လာၿပီး ေရယုန္နာျပန္ျဖစ္ျခင္းကို ေရယုန္ျပန္ၾကြျခင္း(Recurrence) လို႔ ေခၚပါတယ္။
ေရယုန္ျပန္ၾကြေစတဲ့အေၾကာင္းရင္းေတြက-
-အိပ္ေရးမ၀ျခင္း
-ခႏၶာကိုယ္ပင္ပန္းျခင္း
-စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားျခင္း
-ဖ်ားနာျခင္း
-ကိုယ္ခံအားက်ဆင္းျခင္း
-အပူအေအးလြန္ကဲျခင္း
-ဓမၼတာရာသီေပၚျခင္း
-အျခားေရာဂါပိုးမ်ားကူးစက္ခံရျခင္း
-အာရံုေၾကာမ်ား ပ်က္စီးျခင္းတို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ေရယုန္ျပန္ၾကြတဲ့အခါမွာ မူလပထမအႀကိမ္ျဖစ္ေနတဲ့ ေနရာမွာ ေရၾကည္ဖုေတြ အနည္းငယ္ စေပၚလာပါတယ္။ ေနာက္ ၃ရက္မွ ၅ရက္အတြင္း ေရၾကည္ဖုငယ္ေတြကေန ျပည္ဖု၊ အနာမ်ား အသြင္ေျပာင္းသြားၿပီး အနာေဖးတက္လာတတ္ပါတယ္။ ေရယုန္ျပန္ၾကြခ်ိန္မွာ စျဖစ္ၿပီး ၈နာရီအတြင္း အဆိုးဆံုးျဖစ္ၿပီး လူအမ်ားစုဟာ တစ္ႏွစ္မွာ ၂ ႀကိမ္ခန္႔ ျပန္ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ေရယုန္နာေရာဂါပ်ံ႕ႏွံ႔ေစေသာအရာမ်ားႏွင့္ ကာကြယ္ကုသပံု
ေရယုန္နာဟာ ေရာဂါရွိသူရဲ႕ တံေတြး၊ အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းမွထြက္ေသာ အမႈန္မ်ားႏွင့္ အေရျပားခ်င္း ထိေတြ႔ရာကေန ေရယုန္ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး ကူးစက္ခံရႏိုင္ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ ေရယုန္နာမျဖစ္ေအာင္ ေရယုန္နာေပါက္သူရဲ႕ တံေတြး၊ အေရျပားတို႔နဲ႔ ထိေတြ႔မႈကို ေရွာင္ၾကဥ္ရမွာပါ။ ဒါ့အျပင္ ေရယုန္နာမျဖစ္ေအာင္ အိပ္ေရး၀၀အိပ္ျခင္း၊ စိတ္ဖိစီးမႈေလွ်ာ့ခ်၍ စိတ္ေပါ့ပါးစြာေနျခင္း၊ ကိုယ္ခံအားေကာင္းေအာင္ အာဟာရျပည့္၀ေသာ က်န္းမာေရးႏွင့္ ညီညြတ္မွ်တတဲ့ အစားအစာမ်ားစားျခင္း၊ ရာသီအကူးအေျပာင္းတြင္ သတိျပဳေနထိုင္ျခင္းတို႔ကို အထူးသတိျပဳသင့္ပါတယ္။
ေရယုန္နာဟာ မ်က္စိကိုကူးစက္ရင္ အရမ္းအႏၱရာယ္မ်ားတာမို႔ ေရယုန္နာေပါက္ရင္ လက္နဲ႔ထိေတြ႔ကိုင္တြယ္ၿပီး မ်က္စိကို ပြတ္သပ္ကိုင္တြယ္မႈမရွိေအာင္ သတိျပဳရမွာပါ။ ဒါေၾကာင့္ ေရယုန္နာကို မျဖစ္ခင္ကာကြယ္ပါ။ ျဖစ္လာရင္လည္း ေစာေစာစီးစီးကုသပါ။ ေနာက္တစ္ႀကိမ္မျဖစ္ေအာင္ သတိျပဳေနထိုင္ၿပီး ကူးစက္မႈႏႈန္းကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ပါေစေၾကာင္း ဆႏၵျပဳလ်က္။
(မွတ္ခ်က္။ ၂၀၁၄ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လထုတ္ ဇီ၀က မဂၢဇင္း အမွတ္ ၂၃၄ မွ)