သားျမတ္ ၏ အံ႔ဘြယ္

သမိုင္းကာလတေလွ်ာက္တြင္ ကဗ်ာဆရာမ်ားသည္၄င္း၊ ပန္းခ်ီ ပန္းပု အႏုပညာရွင္မ်ားသည္၄င္း၊ အမ်ိဳးသမီး၏ အလွကို ျခယ္မႈန္းရာတြင္ သားျမတ္ကို ဖြဲ႔ႏြဲ႔အလွဆင္ၾက၏။ သို႔ေသာ္ ကဗ်ာ့ဝိဓူ ပါရဂူအဆူဆူႏွင့္ ပန္းခ်ီ ပန္းပု အႏုပညာ အေက်ာ္အေမာ္မ်ားသည္ ပံုသ႑ာန္ကိုသာ ျခယ္သေဖာ္ျပႏိုင္ခဲ့ၾက၏။

သားျမတ္၏ အံ႔ဖြယ္မ်ားကိုကား မေဖာ္ျပႏိုင္ၾကေပ။ ယင္းပညာရွင္မ်ား မဆိုထားဘိ ေဆးပညာ သုေတသီမ်ားပင္ မိခင္သားျမတ္၏ အံ႔ဖြယ္မ်ားကိ္ု ယေန႔ထက္တိုင္ ရွာေဖြစူးစမ္းဆဲရွိေပသည္။ လူသားတဦးတေယာက္၏ ခႏၶာကိုယ္ ႀကံ႔ခိုင္ႀကီးထြားမႈသည္၄င္း၊ အသားအေရ စိုေျပညက္ေညာမႈသည္၄င္း၊ အသက္ရွည္လ်ားမႈသည္၄င္း မိခင္၏ ႏို႔ရည္ေပၚ၌ တည္ေနသည္ဟူေသာ အဆိုကို မည္သူမွ ျငင္းခ်က္ မထုတ္ႏိုင္ေပ။

လူသားတေယာက္သည္ လူ႔ေလာကသို႔ ေရာက္သည္ႏွင့္ တျပိဳင္နက္ မိခင္၏ႏို႔ရည္ကို မွီခိုခဲ့ရ၏။ တစက္တစက္ ယိုစိမ့္စီးဆင္းလာေသာ မိခင္၏ႏို႔ရည္သည္ အသက္ရာေက်ာ္ ရွည္ေသာ လူသားအတြက္ “အသက္ဆက္ အာဟာရ”ဟု ဆိုလာလွ်င္ မည္သူျငင္းႏိုင္ပါအံ႔နည္း။ ကေလးငယ္မ်ားပါးစပ္မွ ပထမဦးစြာ ထြက္လာေသာ (Mam ma) မန္မ (ျမန္မာဘာသာ ျဖင့္ ဆိုရလွ်င္ ေမေမ)-ဟူေသာ စကားလံုးသည္ လက္တင္ဘာသာမွလာေသာ စကားလံုးျဖစ္၍ “သားျမတ္”-ဟု အဓိပၸါယ္ရေလသည္။

စက္ကိရိယာဆန္ဆန္ ရႈပ္ေထြးေပြလီလ်က္ရွိေသာ ရင္သား (ဝါ) သားျမတ္ တည္ေဆာက္ပံုကို ပီပီျပင္ျပင္ နားလည္ႏိုင္ရႏ္ မလြယ္ကူလွေပ။ ေမြးကင္းစ ကေလး၏ ရင္သားပင္လွ်င္ အလုပ္လုပ္လ်က္ရွိေပသည္။ ကေလးေမြးလာလွ်င္ ေမြးကင္းစ ကေလး၏ ကိုယ္တြင္း၌ ႏို႔ရည္ဓာတ္ အနည္းငယ္ ပါလာသည္။ ယင္းႏို႔ရည္ဓာတ္မ်ားသည္ မိခင္ ဟိုမုန္း (Hormones) မွ လက္ခံရရွိလာေသာ ႏို႔ရည္ဓာတ္မ်ား ျဖစ္ေလသည္။ မိန္းကေလးတေယာက္၏ ရင္သားသည္ ေမြးသည့္အခ်ိန္ႏွင့္ အရြယ္ေရာက္သည့္အခ်ိန္စပ္ၾကားကာလ တေလွ်ာက္တြင္ အေျပာင္းအလဲ တစံုတရာမရွိဘဲ နဂိုအေနအထားအတိုင္းပင္ရွိသည္။ အရြယ္ေရာက္လာေသာအခါ အႀကိဳ မိခင္ေလာင္းအသြင္ကို ေဆာင္ေသာအားျဖင့္ ရင္သားအေနအထားသည္ အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္လာေလသည္။

သားျမတ္တခုတြင္ ႏို႔ရည္ပို႔ေပးေသာ လမ္းသြယ္(ႏို႔ေၾကာ) ၁၅-ခုမွ ၂၀-အထိ ရွိေလသည္။ ဤလမ္းသြယ္မ်ားသည္ သားျမတ္ထိပ္ဖူး (သားျမတ္ေခါင္း)၌ ဆံုမိၾကေလသည္။ လမ္းသြယ္တခုစီသည္ မိမိလမ္းကို မိမိခ်ဲ႔ျခင္းအားျဖင့္ ႏို႔ရည္သိုေလွာင္ေသာ ပိုက္ျပြန္မ်ားသဖြယ္ ျဖစ္ေပၚလာသည္။ ပံုသ႑ာန္အားျဖင့္ သားျမတ္အေနအထားသည္ အျမစ္ျဖတ္၍ ေထာင္ထားေသာ သစ္ပင္ႏွင့္တူေလသည္။ သစ္ပင္၏ အကိုင္းအခက္မ်ားသည္ သစ္ရြက္သို႔ ပို႔ေဆာင္ေသာ အစာ သြားရာလမ္းေၾကာင့္ျဖစ္သကဲ့သို႔ ၂၀-မွ်ရွိေသာ ႏို႔ရည္စီးေၾကာင္း လမ္းသြယ္မ်းသည္ သားျမတ္အတြင္းသားႏွင့္ သားျမတ္ထိပ္ဖူးစပ္ၾကား ႏို႔ရည္ေပါင္းကူး လုပ္ေပးေသာ လမ္းသြယ္မ်ားျဖစ္ေလသည္။

အမ်ိဳးသမီးတေယာက္သည္ အရြယ္မေရာက္ေသးသမွ်ကာလပတ္လံုး ၄င္း၏ႏို႔ရည္သြားလမ္းသည္ မဖြံ႔ျဖိဳးေသးေပ။ သားအိမ္သည္ မိမိ၏တာဝန္ကို ထမ္းေဆာင္ေသာအခါ (Oestrogen) ႏွင့္ (Progesterone) ဟူ၍ ေပၚေပါက္လာေလသည္။ (Oestrogen) သည္ ႏို႔ရည္ျပြန္လမ္းေၾကာင္း ႀကီးထြားလာရန္ လမ္းထြင္ျခင္းတာဝန္ကို ထမ္းေဆာင္ေပသည္။ Progesterone သည္ ႏို႔ရည္ကို ထုတ္လုပ္ေပးေသာ အခန္းငယ္မ်ား (ကန္ငယ္မ်ား) သဘာဝအတိုင္း ရွိသင့္ရွိထိုက္သည့္ အေျခအေနျဖစ္လာေအာင္ ဖန္တီးေပးျခင္းတာဝန္ကို ထမ္းေဆာင္ေပသည္။ (Oestrogen ႏွင့္ Progesterone တို႔ကို ဟိုမံုးအမ်ိဳးအစားထဲတြင္လည္း ထည့္သြင္းသတ္မွတ္ထားၾကသည္)။

သားျမတ္ ထင္ထင္ရွားရွား ေပၚလာသည္အထိ ရင္တြင္း ေျပာင္းလဲမႈ အဆင့္ဆင့္မွာ ႏွစ္ကာလ မ်ားစြာ ၾကာေလသည္။ ေရွးဦးစြာ သားျမတ္၏ ဖိပ္ဖူးသည္ ေသးငယ္ေပသည္။ သို႔ေသာ္ ေနာင္ေသာအခါတြင္ အသားမွ်င္မ်ား ျဖစ္ေပၚလာျပီးလွ်င္ အတန္ငယ္မာေက်ာေသာ အသားဆိုင္ထိပ္ဖူး ျဖစ္ေပၚလာေလသည္။ ဤထိပ္ဖူးသည္ ကေလးငယ္ပါးစပ္ႏွင့္ အေလာေတာ္ျဖစ္ရံုအထိ တျဖည္းျဖည္း ႀကီးထြားလာေလသည္။ ၄င္းထိပ္ဖူး ပတ္ဝန္းက်င္တြင္ (ကေလးႏို႔စို႔ေသာအခါ အဆင္သင့္ရွိေစရန္) ႏို႔ရည္မ်ား စုေဝးလွ်က္ ရွိေလသည္။ ၄င္းေနရာကို (Pigmented Zone) ဟု၄င္း၊ (Areola) ဟု၄င္း ေခၚသည္။ အဆိုပါစက္ဝန္းေနရာကို အဆီဓာတ္ျပည့္ဝစြာ ပါေသာ ေသြးအိမ္မ်ား ဝိုင္းရံလ်က္ရွိသည္။ ဤသုိ႔ ဝိုင္းရံလ်က္ရွိျခင္းမွာ ကေလးငယ္ ႏို႔စို႔လ်က္ ရွိေသာအခါ ႏို႔မခန္းေျခာက္ရန္ႏွင့္ သားျမတ္ထိပ္ဖူး အသားမွ်င္ ကြဲအက္ၾကမ္းတမ္းျခင္းကို ကာကြယ္ရန္ ျဖစ္ေလသည္။

သားျမတ္အေနအထား ေျပာင္းလဲမႈႏွင့္ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မႈသည္ ဆက္ႏႊယ္လ်က္ရွိ၏။ ကိုယ္ဝန္ ၂-လမွ် ျဖစ္လာေသာအခါ သားျမတ္ ႀကီးထြားစ ျပဳလာ၏။ ထိုအခါ ႏို႔သီးေခါင္း စက္ဝန္းသည္ ညႇိဳးစ ျပဳလာ၏။ ဤသည္ကား ကိုယ္ဝန္ရွိျခင္း၏ လကၡဏာျဖစ္၏။

ကေလးေမြးျပီး ၂-ရက္မွ ၄-ရက္ ၾကာျပီးေနာက္ မိခင္၏ သားျမတ္မွ ဝါက်င့္က်င့္ႏွင့္ ေစးလ်က္ရွိေသာ ခြန္အားကို မျဖစ္ေစႏိုင္ေသာ အရည္တမ်ိဳး ထြက္လာေလသည္။ ၄င္းကို ႏို႔ရည္ဦး (Colostrum) ဟုေခၚေလသည္။ ၄င္းႏို႔ရည္ဦး၏ အာနိသင္မ်ားမွာ အတန္ငယ္ ဝမ္းေလွ်ာေစျခင္း၊ ခၽြဲသလိပ္ကို သန္႔စင္ေစျခင္း၊ ကေလးငယ္၏ အစာေခ် လမ္းေၾကာင္း တေလွ်ာက္တြင္ မလိုအပ္ေသာ အရာမ်ားကို ေဆးေၾကာသုတ္သင္ျခင္းမ်ား ျဖစ္ေလသည္။

၄င္းအျပင္ ႏို႔ရည္ဦးတြင္ ေရာဂါပိုး ကာကြယ္ႏိုင္ေသာ သတၱိထူးမ်ား ပါေသာေၾကာင့္ ၄င္းသည္ ေမြးခါစ ကေလးငယ္ ရက္သားအရြယ္တြင္ ေရာဂါမ်ားကို ကာကြယ္ႏိုင္ေလသည္။
ေမြးကင္းစ ကေလးသည္ ပထမရက္အနည္းငယ္တြင္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ေလ်ာ့တတ္၏။ ထိုအခ်ိန္တြင္ အာဟာရလိုအပ္ေပသည္။ ကေလး ရက္သားအခ်ိန္တြင္ပင္ မိခင္၏ ေသြးအိမ္မွ (Prolactin)ေခၚ ဟုိမုန္းမ်ား ထြက္ေပၚလာသည္။ ယင္းဟိုမုန္းသည္ ႏို႔ရည္ကို စတင္၍ ဖန္တီးေပးေသာ ဟိုမုန္းျဖစ္ေလသည္။ (Prolactin ကို မိခင္၏ စူးရွေသာ ေမတၱာဟုလည္း ေခၚသည္။ ၄င္းသည္ ဟိုမုန္းတမ်ိဳးလည္း ျဖစ္သည္)။ ၄င္းတြင္ ထူးျခားေသာ ဂုဏ္သတၱိမ်ား ရွိ၏။ ၄င္းသည္ ကာမဆႏၵႏွင့္ ဓမၼတာေပၚမႈကို ႏွိပ္ကြြပ္ႏိုင္၏။ မိခင္၌ Prolactin ရွိေနျပီးလွ်င္ မိခင္သည္ ကေလးငယ္အား ဆက္လက္ ႏို႔တိုက္ေနသမွ်ကာလပတ္လံုး ေနာက္ထပ္ပဋိသေႏၶ လြယ္လြယ္ကူကူ မျဖစ္လာႏိုင္ေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ ႏို႔တိုက္ေသာ မိခင္အမ်ား သားသမီးေဝးၾကသည္။

မိခင္၏ သားျမတ္မွ ထြက္လာေသာ ႏို႔ရည္သည္ အလြန္အံ႔ၾသစရာေကာင္းေပသည္။ မိခင္၏ ႏို႔ရည္ႏွင့္ တူေသာ ႏို႔ကို ဓာတုေဗဒပညာရွင္မ်ားသည္ ယခုထက္တိုင္ ဖန္တီးတီထြင္၍ မရႏိုင္ေသးေပ။ ဖန္တီးရယူေသာ ႏို႔ရည္အမ်ိဳးေပါင္း မ်ားစြာေပၚေပါက္ေနသည္မွာ ၾကာေလျပီ။ သို႔ေသာ္ ယင္းႏို႔ရည္မ်ားသည္ ကေလးငယ္၏ လိုအင္ကို အျပည့္အဝ မေပးႏိုင္ေပ။

ပင္လယ္ဖ်ံမွ ရေသာ ႏို႔ရည္တြင္ ပါေသာ အဆီဓာတ္သည္ လူႏို႔ရည္တြင္ ပါေသာ အဆီဓာတ္၏ ၁၂-ဆ ရွိသည္။ ႏြားကေလး တေကာင္သည္ ရက္ ၆၀-အတြင္း အေလးခ်ိန္ ၂-ဆ နီးပါး ရွိလာသည္။ လူကေလးငယ္ ႀကီးထြားႏႈန္းႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္လွ်င္ ကေလးငယ္ ရက္ေပါင္း ၁၂၀-အတြင္း ႀကီးထြားသည့္ႏႈန္းႏွင့္ ညီမွ်ေလသည္။

ႏြားႏို႔တြင္ပါေသာ အသားဓာတ္သည္ လူႏို႔ရည္တြင္ပါေသာ အသားဓာတ္၏ ၂-ဆ၊ ႏြားႏို႔တြင္ပါေသာ ထံုးဓာတ္သည္ လူႏို႔ရည္တြင္ ပါေသာ ထံုးဓာတ္၏ ၄-ဆ၊ ႏြားႏို႔တြင္ ပါေသာ မီးစုန္းဓာတ္သည္ လူႏို႔ရည္တြင္ပါေသာ မီးစုန္းဓာတ္၏ ၅-ဆႏွင့္ ညီမွ်ေလသည္။

သားျမတ္မွ ႏို႔ရည္ထြက္ေပၚျခင္းမွာ သိပၸံနယ္ပယ္တြင္ ထူးဆန္းအံ႔ၾသဖြယ္ရာ အေနႏွင့္ပင္ ရွိေနဆဲျဖစ္ေပသည္။ ႏို႔ ၁-ေအာင္စ ရရွိႏိုင္ရႏ္ သားျမတ္အတြင္း၌ ေသြးေအာင္စ ၄၀၀-လည္ပတ္ရမည္
ျဖစ္သည္။ ေသြးထဲ၌ပါဝင္ေသာ ဓာတ္မ်ားႏွင့္ ႏို႔ရည္ထဲ၌ပါေသာ ဓာတ္မ်ားမွာ မတူေပ။ ဥပမာ-ေသြးထဲ၌ ပါေသာ (Sugary Glucose) ေခၚ အခ်ိဳ ဂလူးကို႔စ္ဓာတ္သည္ ႏို႔ရည္တြင္ပါေသာ (Lactose) ေခၚ သၾကားဓာတ္ႏွင့္ ထပ္တူမဟုတ္ေပ။

ေသြး၌ပါေသာ (Amino acids) ဓာတ္ကို ဖယ္ရွားျခင္းျဖင့္ ႏို႔ထဲ၌ (Complex Protains)ဓာတ္ က်န္ရွိေလသည္။ ထိုနည္းတူစြာ ေသြးထဲတြင္ (Fatty acids) ကို ဖယ္ရွားျခင္းျဖင့္ ႏို႔ထဲတြင္ (Fats) ဓာတ္မ်ား က်န္ရွိေလသည္။
ကေလးငယ္တေယာက္ ႀကီးထြားလာေရးအတြက္ လိုအင္မ်ားကို ေျဖရွင္းႏိုင္ရန္ ထူးျခားေသာ စြမ္းရည္မ်ားကို သားျမတ္တြင္ ေတြ႔ရွိႏိုင္ေပသည္။ မိခင္၏ သားျမတ္မွ ထြက္လာေသာ ႏို႔ရည္ေအာင္စ အနည္းငယ္သည္ ၇-ေပါင္မွ် ေလးေသာ ကေလးတေယာက္အဖို႔ တေန႔အတြက္ လံုေလာက္ေပသည္။ ကေလးငယ္ ႀကီးထြားလာသည္ႏွင့္အမွ် မိခင္၏ သားျမတ္သည္ ကေလးလိုအင္ ျပည့္ဝေလေအာင္ ႏို႔ရည္ကို ပို၍ထုတ္ေပးေလသည္။

ကေလးတေယာက္ကို ႏို႔ျဖတ္လိုလွ်င္ ေဆးဝါးအကူအညီျဖင့္ သားျမတ္ကို ျပဳျပင္ေပးရသည္။ ဤသို႔ ျပဳျပင္ျခင္းသည္ ေနာက္ထပ္ႏို႔ရည္ထြက္ျခင္းကို တားဆီးပိတ္ပင္ရန္ ျဖစ္သည္။ ႏို႔ရည္ထြက္ျခင္း တစတစ နည္းရာမွ ေနာက္ဆံုး၌ ႏို႔ရည္သည္ ခန္းေျခာက္သြားေလသည္။

သားျမတ္သည္ လူသားအားလံုးသာမက လူမွအပျဖစ္ေသာ ႏို႔တိုက္သတၱဝါမွန္သမွ်လည္း မွီခိုအားထားရာ ျဖစ္ေပသည္။ သားျမတ္သည္ ကေလးငယ္အတြက္ ႏို႔ခ်ိဳယိုစိမ့္ စီးဆင္းရာဌာန ျဖစ္သည္ဟု မွတ္ယူသည္ထက္ ဘဝအသက္ဆက္ရာဌာန (ဝါ) အသက္ကို စတင္တည္ေဆာက္ေပးရာဌာနဟု မွတ္ယူလွ်င္ ပို၍သင့္ေလ်ာ္ေပမည္။
၁၉၆၁-ခု ႏိုဝင္ဘာလထုတ္ ရီးဒါး(စ္)ဒိုင္ဂ်က္(စ္)မွ ”The Brest and its Mysteries” ကို ျပန္ဆိုသည္။

ေမာင္ေမာင္သိန္း (စိတ္ပညာ)