အသံ
အာဖရိကတုိက္အေနာက္ဖက္ျခမ္းမွာ စတင္ျဖစ္ပြားၿပီး လူအမ်ားကို ကူးစက္ ေသေက်ေစတဲ့ အီဘိုလာ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးကို ႏိုင္ငံတကာမွာ သတိထား ေစာင့္ၾကည့္ေနၾကပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ မွာလည္း ကူးစက္မႈမရွိရေအာင္ ေစာင့္ၾကပ္စစ္ေဆးမႈေတြ စလုပ္ေနၿပီလို႔ အစိုးရပိုင္ သတင္းစာနဲ႔ မီဒီယာေတြကေန ေျပာေနေပမယ့္ အေျခအေနေတြ လုံေလာက္မႈ ရွိပါရဲ႕လား။ အေၾကာင္းစုံကို ကိုဉာဏ္ဝင္းေအာင္က ဆက္သြယ္စံုစမ္းတင္ျပထားပါတယ္။
အီဘိုလာ ဗိုင္းရပ္စ္ေရာဂါပိုးေၾကာင့္ အာဖရိက အေနာက္ဖက္ျခမ္း ဂီနီ၊ လုိက္ေဘး ရီးယား၊ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားနဲ႔ ဆီလာလီယြန္း ေလးႏိုင္ငံက လူေပါင္း (၁,၃၀၀) ေက်ာ္မွာ အခုခ်ိန္ထိ လူ (၇၃၀) နီးပါး ေသဆုံးခဲ့ၿပီးျဖစ္ရပါတယ္။ အခုလို ျပင္းထန္တဲ့ ကူးစက္ျမန္ အီဘိုလာ ေရာဂါပိုး အႏၱရာယ္ကို တားဆီးကာကြယ္ႏိုင္ဖို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ စတင္ ေဆာင္႐ြက္ေနတယ္ဆိုေပမဲ့ ထိေရာက္မႈရွိေအာင္ လုပ္ဖို႔လိုေသးတယ္လို႔ က်န္းမာေရး ပညာေပး ေဆာင္းပါးေတြေရးသားေနသူ ရန္ကုန္ၿမဳိ႕က အေထြေထြေရာဂါကု ဆရာ၀န္ႀကီး ေဒါက္တာျမင့္ဦးက ေျပာလိုက္ပါတယ္။
“ဒီေန႔ သတင္းစာထဲမွာပါပါတယ္။ ကူးစက္ေရာဂါ ႏွိမ္နင္းေရး ဌာနကေနၿပီးေတာ့ ေလဆိပ္ ကေန စမယ္ေနာ္။ ေနာက္ သူတို႔က ေလဆိပ္တင္မကဘူး၊ other check point ေတြ ေပါ့ဗ်ာ။ ျပည္တြင္းကိုဝင္တဲ့အေပါက္ေတြ၊ သေဘၤာေတြ ပါမွာေပါ့။ နယ္စပ္ ဆိုတာေတြ ပါမွာေပါ့။ အဲဒီကေနၿပီးေတာ့မွ အထူးသျဖင့္ အာဖရိက ကလာတဲ့လူေတြ၊ ဝင္လာတဲ့လူေတြကို ဖ်ားေနလား၊ နာေနလား၊ symptom ေတြေပါ့။ သူတို႔ အန္ေနသလားေပါ့၊ ဒါေတြက အဲလို ရွိရင္ေတာ့ သူတို႔က Quarantine လုပ္မယ္ေပါ့။ သူတို႔လုပ္ႏိုင္တာက အဖ်ားတုိင္းတာပဲ လုပ္ႏိုင္မယ္ေလ။ အီဘိုလာဗိုင္းရပ္စ္ ရွိလား၊ မရွိလား ေသြးေဖာက္ စစ္ႏိုင္တဲ့အဆင့္ မရွိဘူး။
"ဘာလဲဆိုေတာ့ အီဘုိလာရဲ႕လကၡဏာေတြေပါ့ဗ်ာ- ေသြးယိုသလို အဲလိုမ်ဳိးလူ ပါလာရင္ေတာ့ Quarantine လုပ္လုိက္မွာေပါ့။ လုပ္ၿပီးေတာ့သူ႔ကို ေနရာတစ္ေနရာမွာထားၿပီးေတာ့ သူ႔ကိုစစ္၊ ေသြး Smiple ေတြ ေဖာက္ၿပီးေတာ့ ႏိုင္ငံျခားကိုပို႔၊ အဲလိုမ်ဳိးေတာ့ လုပ္မွာပါ။ အဲဒီေတာ့မွ confirm ျဖစ္လာမွာေပါ့။ အဲလိုမသိဘဲနဲ႔ လြတ္သြားတဲ့လူေတြ အဖ်ား မရွိဘဲ ဝင္လာၿပီး ျပည္တြင္းက်မွ အဖ်ားဝင္လာရင္ေရာ- ဘယ္လိုလုပ္မလဲဆိုတဲ့အဆင့္ေတြ၊ ဒါကလည္း က်န္းမာေရးဌာနကလည္း သိေတာ့ လုပ္ေတာ့ လုပ္ေနပါတယ္။ အခုေတာ့ ျပည္တြင္းမွာက အရင္ထက္ပိုၿပီးေတာ့ ခရီးသြားေတြက ဝင္လာၿပီ။ အာဖရိကလည္း လာမွာေလ။ အဲဒီေတာ့ ပိုၿပီးေတာ့ေတာ့ ေစာင့္ၾကပ္ ၾကည့္႐ႈရမယ္။ အထူးသျဖင့္ ေလဆိပ္မွာ check လုပ္တဲ့သူေတြတင္မကဘူး၊ က်န္းမာေရးဝန္ထမ္းေတြ ထားၿပီးေတာ့ ေစာင့္ရမယ္။ အဲလိုမ်ဳိးေတြ လုပ္ဖို႔ေတာ့ လုိမွာေပါ့။
“လူထုအေနနဲ႔ကေတာ့ အီဘိုလာ-ဆိုတဲ့နာမည္ ၾကားဖူးတယ္၊ ဘာမွန္းမသိဘူးေပါ့။”
အီဘိုလာ ကူးစက္ေရာဂါ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ျဖစ္ပြားျခင္း မရွိေသးတဲ့အတြက္ လူထုၾကား စိုးရိမ္မႈ နည္းပါးေနၿပီး ပညာေပးမႈအပိုင္းေတြမွာ အားနည္းေနတယ္လို႔ ျမင္မိေၾကာင္း ရန္ကုန္ၿမဳိခံ တဦးကလည္း ေျပာပါတယ္။
“အီဘုိလာဗိုင္းရပ္စ္ပိုးကေတာ့ ကိုယ့္ႏုိင္ငံကို ဝင္ေရာက္လာတာမဟုတ္ေသးတဲ့အတြက္ အရမ္းႀကီး စိုးရိမ္စိတ္ေတာ့ မရွိဘူး၊ ေရာဂါရဲ႕ ေၾကာက္စရာေကာင္းပံုကိုေတာ့ သိတယ္။ ဘယ္ေလာက္ အတုိင္းအတာအထိ သိၾကလဲဆိုေတာ့ သိတဲ့လူလည္း ရွိတယ္၊ မသိတဲ့လူလည္း ရွိတယ္။ ရပ္ကြက္အဆင့္၊ ၿမိဳ႕နယ္အဆင့္မွာ လူတိုင္းသိေအာင္ သတိေပး ေၾကညာတာမ်ဳိးေတာ့ မရွိေသးဘူးရွင့္။”
Ebola-CDC brief
အီဘိုလာနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ျပည္သူေတြၾကား က်န္းမာေရးပညာေပးမႈကို
က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ လုပ္ေဆာင္သင့္တယ္လို႔ ေဒါက္တာျမင့္ဦးက
အႀကံျပဳပါတယ္။
“ဂ်ပန္ ဦးေႏွာက္ေယာင္ ေရာဂါဆိုတာ ဘာလဲ လူထုက သိပ္မသိဘူး၊ လူထုသိတာ တုပ္ေကြး ဖ်ားတယ္၊ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးျဖစ္မယ္၊ ငွက္ဖ်ားျဖစ္မယ္- ဒါေတြ သိတာေပါ့။ ဒီစကားလံုးေတြက လူထုနဲ႔ မရင္းႏွီးဘူးေပါ့ေနာ္။ နံပါတ္တစ္က အီဘိုလာ ဗုိင္းရပ္စ္ဟာ ဘာလဲ၊ ဘယ္ေလာက္အထိ ဒုကၡေပးသလဲ၊ လူေတြ ဘယ္ေလာက္ ေသေစလဲ၊ ေၾကာက္စရာေရာဂါပါလားဆိုတာ ဒါေတြကို သိေအာင္ လုပ္ရမယ္။ အဲလိုမ်ဳိးေတြေပါ့ေနာ္၊ အခုေတာ့ က်ေနာ္တို႔မွာက ဝက္ကေနလည္း အီဘိုလာ ျဖစ္လာႏိုင္တာပဲေလ။
"ဝက္ကယ္၊ ေမ်ာက္ကယ္၊ သူတို႔ ေျပာထားတာေပါ့ေနာ္။ လူဝံ၊ ေမ်ာက္ဝံေတြ၊ ေနာက္ လင္းႏို႔ေတြ ဒီလိုအေကာင္ေတြကေန ေသမယ္၊ အဲဒီကေန ေရာဂါရတဲ့လူက ေသသြားမယ္၊ ေသသြားတ့ဲလူကို ကိုင္မယ္၊ တြယ္မယ္။ ျပည္တြင္းမွာကေတာ့ အီဘိုလာ ကူးလာဖို႔က အင္မတန္ ရွားပါေသးတယ္။
"အီဘုိလာ ဘယ္ေလာက္ ေၾကာက္စရာေကာင္းလဲ၊ အခုဟာက ကုသစရာ ေဆးမရွိဘူး။ အီဘိုလာဟာ ကာကြယ္ေဆးမရွိဘူး၊ ကုသေဆး မရွိဘူး။ အဲဒီေတာ့ ေက်ာက္ကပ္ေတြ ပ်က္စီးမယ္၊ အသည္းေတြ ပ်က္စီးမယ္။ အဲဒါေတြကို လိုက္ကာရတာ။ အဲဒီေတာ့ ေသႏႈန္းကလည္း ၉၀ % ရွိတယ္။ ျဖစ္ၿပီဆိုရင္ ေသမယ္ဆိုတဲ့သေဘာ ရွိတယ္။ အီဘိုလာကို သုေတသနလုပ္တဲ့ ဆရာဝန္ကိုယ္တုိင္ေတာင္မွ အခု ေသသြားၿပီ။ အဲဒီလိုမ်ဳိးေတြေပါ့ေနာ္။ အဲဒီလိုမ်ဳိးေတြ ရွိတဲ့အခါက်ေတာ့ အင္မတန္ ေၾကာက္စရာေကာင္းတဲ့ ေရာဂါဆိုတာေတာ့ လူထုထဲမွာ ပညာေပးဖို႔ လိုမယ္ေပါ့ေနာ္။”
လူေတြကို အလွ်င္အျမန္ေသေစၿပီး ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ခက္ခဲ့တဲ့ အီဘိုလာ ကူးစက္ေရာဂါအႏၱရယ္ကို တားဆီးကာကြယ္ႏိုင္ဖို႔ ျပည္ပက ၀င္လာႏိုင္တဲ့ ရန္ကုန္ ႏုိင္ငံတကာေလဆိပ္နဲ႔ အျခားျပည္၀င္ေပါက္ေတြမွာ စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြလုပ္ေနၿပီလို႔ ျမန္မာ အစိုးရပိုင္ သတင္းမီဒီယာေတြက တနဂၤေႏြေန႔က ေၾကညာခဲ့တာပါ။ အီဘိုလာကူးစက္ေရာဂါအျပင္ အျခား ကူးစက္ေရာဂါေတြကိုပါ ေစာင့္ၾကည့္ေနတယ္လို႔ အစိုးရက ေၾကညာထားပါတယ္။
quarantine - ေရာဂါပိုးတခုခု ရွိၿပီး နာမက်န္းျဖစ္ေနသူကို သီးသန္႔ခဲြထားျခင္း။
VOA
အာဖရိကတုိက္အေနာက္ဖက္ျခမ္းမွာ စတင္ျဖစ္ပြားၿပီး လူအမ်ားကို ကူးစက္ ေသေက်ေစတဲ့ အီဘိုလာ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးကို ႏိုင္ငံတကာမွာ သတိထား ေစာင့္ၾကည့္ေနၾကပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ မွာလည္း ကူးစက္မႈမရွိရေအာင္ ေစာင့္ၾကပ္စစ္ေဆးမႈေတြ စလုပ္ေနၿပီလို႔ အစိုးရပိုင္ သတင္းစာနဲ႔ မီဒီယာေတြကေန ေျပာေနေပမယ့္ အေျခအေနေတြ လုံေလာက္မႈ ရွိပါရဲ႕လား။ အေၾကာင္းစုံကို ကိုဉာဏ္ဝင္းေအာင္က ဆက္သြယ္စံုစမ္းတင္ျပထားပါတယ္။
အီဘိုလာ ဗိုင္းရပ္စ္ေရာဂါပိုးေၾကာင့္ အာဖရိက အေနာက္ဖက္ျခမ္း ဂီနီ၊ လုိက္ေဘး ရီးယား၊ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားနဲ႔ ဆီလာလီယြန္း ေလးႏိုင္ငံက လူေပါင္း (၁,၃၀၀) ေက်ာ္မွာ အခုခ်ိန္ထိ လူ (၇၃၀) နီးပါး ေသဆုံးခဲ့ၿပီးျဖစ္ရပါတယ္။ အခုလို ျပင္းထန္တဲ့ ကူးစက္ျမန္ အီဘိုလာ ေရာဂါပိုး အႏၱရာယ္ကို တားဆီးကာကြယ္ႏိုင္ဖို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ စတင္ ေဆာင္႐ြက္ေနတယ္ဆိုေပမဲ့ ထိေရာက္မႈရွိေအာင္ လုပ္ဖို႔လိုေသးတယ္လို႔ က်န္းမာေရး ပညာေပး ေဆာင္းပါးေတြေရးသားေနသူ ရန္ကုန္ၿမဳိ႕က အေထြေထြေရာဂါကု ဆရာ၀န္ႀကီး ေဒါက္တာျမင့္ဦးက ေျပာလိုက္ပါတယ္။
“ဒီေန႔ သတင္းစာထဲမွာပါပါတယ္။ ကူးစက္ေရာဂါ ႏွိမ္နင္းေရး ဌာနကေနၿပီးေတာ့ ေလဆိပ္ ကေန စမယ္ေနာ္။ ေနာက္ သူတို႔က ေလဆိပ္တင္မကဘူး၊ other check point ေတြ ေပါ့ဗ်ာ။ ျပည္တြင္းကိုဝင္တဲ့အေပါက္ေတြ၊ သေဘၤာေတြ ပါမွာေပါ့။ နယ္စပ္ ဆိုတာေတြ ပါမွာေပါ့။ အဲဒီကေနၿပီးေတာ့မွ အထူးသျဖင့္ အာဖရိက ကလာတဲ့လူေတြ၊ ဝင္လာတဲ့လူေတြကို ဖ်ားေနလား၊ နာေနလား၊ symptom ေတြေပါ့။ သူတို႔ အန္ေနသလားေပါ့၊ ဒါေတြက အဲလို ရွိရင္ေတာ့ သူတို႔က Quarantine လုပ္မယ္ေပါ့။ သူတို႔လုပ္ႏိုင္တာက အဖ်ားတုိင္းတာပဲ လုပ္ႏိုင္မယ္ေလ။ အီဘိုလာဗိုင္းရပ္စ္ ရွိလား၊ မရွိလား ေသြးေဖာက္ စစ္ႏိုင္တဲ့အဆင့္ မရွိဘူး။
"ဘာလဲဆိုေတာ့ အီဘုိလာရဲ႕လကၡဏာေတြေပါ့ဗ်ာ- ေသြးယိုသလို အဲလိုမ်ဳိးလူ ပါလာရင္ေတာ့ Quarantine လုပ္လုိက္မွာေပါ့။ လုပ္ၿပီးေတာ့သူ႔ကို ေနရာတစ္ေနရာမွာထားၿပီးေတာ့ သူ႔ကိုစစ္၊ ေသြး Smiple ေတြ ေဖာက္ၿပီးေတာ့ ႏိုင္ငံျခားကိုပို႔၊ အဲလိုမ်ဳိးေတာ့ လုပ္မွာပါ။ အဲဒီေတာ့မွ confirm ျဖစ္လာမွာေပါ့။ အဲလိုမသိဘဲနဲ႔ လြတ္သြားတဲ့လူေတြ အဖ်ား မရွိဘဲ ဝင္လာၿပီး ျပည္တြင္းက်မွ အဖ်ားဝင္လာရင္ေရာ- ဘယ္လိုလုပ္မလဲဆိုတဲ့အဆင့္ေတြ၊ ဒါကလည္း က်န္းမာေရးဌာနကလည္း သိေတာ့ လုပ္ေတာ့ လုပ္ေနပါတယ္။ အခုေတာ့ ျပည္တြင္းမွာက အရင္ထက္ပိုၿပီးေတာ့ ခရီးသြားေတြက ဝင္လာၿပီ။ အာဖရိကလည္း လာမွာေလ။ အဲဒီေတာ့ ပိုၿပီးေတာ့ေတာ့ ေစာင့္ၾကပ္ ၾကည့္႐ႈရမယ္။ အထူးသျဖင့္ ေလဆိပ္မွာ check လုပ္တဲ့သူေတြတင္မကဘူး၊ က်န္းမာေရးဝန္ထမ္းေတြ ထားၿပီးေတာ့ ေစာင့္ရမယ္။ အဲလိုမ်ဳိးေတြ လုပ္ဖို႔ေတာ့ လုိမွာေပါ့။
“လူထုအေနနဲ႔ကေတာ့ အီဘိုလာ-ဆိုတဲ့နာမည္ ၾကားဖူးတယ္၊ ဘာမွန္းမသိဘူးေပါ့။”
အီဘိုလာ ကူးစက္ေရာဂါ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ျဖစ္ပြားျခင္း မရွိေသးတဲ့အတြက္ လူထုၾကား စိုးရိမ္မႈ နည္းပါးေနၿပီး ပညာေပးမႈအပိုင္းေတြမွာ အားနည္းေနတယ္လို႔ ျမင္မိေၾကာင္း ရန္ကုန္ၿမဳိခံ တဦးကလည္း ေျပာပါတယ္။
“အီဘုိလာဗိုင္းရပ္စ္ပိုးကေတာ့ ကိုယ့္ႏုိင္ငံကို ဝင္ေရာက္လာတာမဟုတ္ေသးတဲ့အတြက္ အရမ္းႀကီး စိုးရိမ္စိတ္ေတာ့ မရွိဘူး၊ ေရာဂါရဲ႕ ေၾကာက္စရာေကာင္းပံုကိုေတာ့ သိတယ္။ ဘယ္ေလာက္ အတုိင္းအတာအထိ သိၾကလဲဆိုေတာ့ သိတဲ့လူလည္း ရွိတယ္၊ မသိတဲ့လူလည္း ရွိတယ္။ ရပ္ကြက္အဆင့္၊ ၿမိဳ႕နယ္အဆင့္မွာ လူတိုင္းသိေအာင္ သတိေပး ေၾကညာတာမ်ဳိးေတာ့ မရွိေသးဘူးရွင့္။”
Ebola-CDC brief“ဂ်ပန္ ဦးေႏွာက္ေယာင္ ေရာဂါဆိုတာ ဘာလဲ လူထုက သိပ္မသိဘူး၊ လူထုသိတာ တုပ္ေကြး ဖ်ားတယ္၊ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးျဖစ္မယ္၊ ငွက္ဖ်ားျဖစ္မယ္- ဒါေတြ သိတာေပါ့။ ဒီစကားလံုးေတြက လူထုနဲ႔ မရင္းႏွီးဘူးေပါ့ေနာ္။ နံပါတ္တစ္က အီဘိုလာ ဗုိင္းရပ္စ္ဟာ ဘာလဲ၊ ဘယ္ေလာက္အထိ ဒုကၡေပးသလဲ၊ လူေတြ ဘယ္ေလာက္ ေသေစလဲ၊ ေၾကာက္စရာေရာဂါပါလားဆိုတာ ဒါေတြကို သိေအာင္ လုပ္ရမယ္။ အဲလိုမ်ဳိးေတြေပါ့ေနာ္၊ အခုေတာ့ က်ေနာ္တို႔မွာက ဝက္ကေနလည္း အီဘိုလာ ျဖစ္လာႏိုင္တာပဲေလ။
"ဝက္ကယ္၊ ေမ်ာက္ကယ္၊ သူတို႔ ေျပာထားတာေပါ့ေနာ္။ လူဝံ၊ ေမ်ာက္ဝံေတြ၊ ေနာက္ လင္းႏို႔ေတြ ဒီလိုအေကာင္ေတြကေန ေသမယ္၊ အဲဒီကေန ေရာဂါရတဲ့လူက ေသသြားမယ္၊ ေသသြားတ့ဲလူကို ကိုင္မယ္၊ တြယ္မယ္။ ျပည္တြင္းမွာကေတာ့ အီဘိုလာ ကူးလာဖို႔က အင္မတန္ ရွားပါေသးတယ္။
"အီဘုိလာ ဘယ္ေလာက္ ေၾကာက္စရာေကာင္းလဲ၊ အခုဟာက ကုသစရာ ေဆးမရွိဘူး။ အီဘိုလာဟာ ကာကြယ္ေဆးမရွိဘူး၊ ကုသေဆး မရွိဘူး။ အဲဒီေတာ့ ေက်ာက္ကပ္ေတြ ပ်က္စီးမယ္၊ အသည္းေတြ ပ်က္စီးမယ္။ အဲဒါေတြကို လိုက္ကာရတာ။ အဲဒီေတာ့ ေသႏႈန္းကလည္း ၉၀ % ရွိတယ္။ ျဖစ္ၿပီဆိုရင္ ေသမယ္ဆိုတဲ့သေဘာ ရွိတယ္။ အီဘိုလာကို သုေတသနလုပ္တဲ့ ဆရာဝန္ကိုယ္တုိင္ေတာင္မွ အခု ေသသြားၿပီ။ အဲဒီလိုမ်ဳိးေတြေပါ့ေနာ္။ အဲဒီလိုမ်ဳိးေတြ ရွိတဲ့အခါက်ေတာ့ အင္မတန္ ေၾကာက္စရာေကာင္းတဲ့ ေရာဂါဆိုတာေတာ့ လူထုထဲမွာ ပညာေပးဖို႔ လိုမယ္ေပါ့ေနာ္။”
လူေတြကို အလွ်င္အျမန္ေသေစၿပီး ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ခက္ခဲ့တဲ့ အီဘိုလာ ကူးစက္ေရာဂါအႏၱရယ္ကို တားဆီးကာကြယ္ႏိုင္ဖို႔ ျပည္ပက ၀င္လာႏိုင္တဲ့ ရန္ကုန္ ႏုိင္ငံတကာေလဆိပ္နဲ႔ အျခားျပည္၀င္ေပါက္ေတြမွာ စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြလုပ္ေနၿပီလို႔ ျမန္မာ အစိုးရပိုင္ သတင္းမီဒီယာေတြက တနဂၤေႏြေန႔က ေၾကညာခဲ့တာပါ။ အီဘိုလာကူးစက္ေရာဂါအျပင္ အျခား ကူးစက္ေရာဂါေတြကိုပါ ေစာင့္ၾကည့္ေနတယ္လို႔ အစိုးရက ေၾကညာထားပါတယ္။
quarantine - ေရာဂါပိုးတခုခု ရွိၿပီး နာမက်န္းျဖစ္ေနသူကို သီးသန္႔ခဲြထားျခင္း။
VOA
No comments:
Post a Comment