''ေရွးေဟာင္း ကမာၻ႕ကုန္သြယ္ေရးလမ္းေၾကာင္းေပၚက တနသၤာရီ''

တနသၤာရီၿမိဳ႕သည္ ေရွးေဟာင္း ကမာၻ႕ ေရေၾကာင္း ဆိပ္ကမ္းၿမိဳ႕တၿမိဳ႕ မွန္နန္းရာဇဝင္၊ ေရွးေဟာင္းတရုပ္မွတ္တမ္းမ်ားႏွင့္ အေနာက္ဥေရာပမွတ္တမ္းမ်ားက အႀကိမ္ႀကိမ္
မွတ္တမ္း တင္ခံရေသာ ေရွးေဟာင္းၿမိဳ႕တၿမိဳ႕ျဖစ္ပါသည္။
၁၅၀၅-၁၅၀၆ ခုႏွစ္တြင္ တနသာၤရီၿမိဳက သို႔ေရာက္ရွိခဲ႔ေသာ အီတလီ စာေရးဆရာ ဝါေသးမာ သည္တနသၤာရီ ေဒသ၏ ေဒသံသယေတြ႕ရွိခ်က္မ်ားႏွင္ တသၤာရီ
အိႏၵိယဆက္ဆံေရးကုိပါ မွတ္တမ္းတင္ခဲ႔ရာ လြန္စြာစိတ္ဝင္စားဘြယ္ရာေကာင္းေသာ ပထဝီဝင္၊ သမိုင္း၊ စီးပြါးေရး၊ ႏုိင္ငံေရး၊ လူမႈေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ႔ထံုးစံမ်ားကုိ
တေစ႔တေစာင္း ေလ႔လာမွတ္သားႏိုင္ရန္ ကူးယူ ဘာသာျပန္ထားပါသည္။
''ေအဒီ ၁၅ ရာစုအတြင္းတနသာၤရီဟာ အေရွ႕ေတာင္အာရွေဒသ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕အေရးပါတဲ့ကုန္သြယ္ေရးဆိပ္ကမ္းၿမိဳ႕တၿမိဳ႕ျဖစ္ခဲ့တယ္လို႕ ဒီကြန္တီ ကေရးခဲ့တယ္။ ေအဒီ ၁၆
ရာစုႏွစ္အစမွာလည္း အီတလီစာေရးဆရာ ဝါေသးမာ ကလည္း ခရီးသြားမွတ္တမ္း ေရးခဲ့တယ္။ ဒါေတြကေတာ့......
'' ဒီေဒသဟာ ပင္လယ္ကမ္းအနီးတြင္ရွိသည္။ တနသာၤရီဘုရင္ႀကီးသည္ စာေရးဆရာ၏ ဘာသာႏွင့္မတူေသာ ဘာသာျခားဘုရင္တပါးျဖစ္သည္။
တနသာၤရီမွ လာေသာ ျငဳပ္ေကာင္း၊သစ္ၾကပုိး၊ေလးညွင္း၊ဇာတိပၹိဳလ္သီး-ပြင့္၊ galangal (ပတဲေကာႀကီး) ၊ တို႔ကုိစားသံုးကုန္အျဖစ္အသံုးျပဳတယ္။ဒါေပမဲ့ ပရုပ္ကုိမသံုးၾကပါ။ဒီေနရာက
အိႏၵိယရဲ႕ ဟငး္ခတ္အေမြးႀကိဳင္ ပထမေစ်းကြက္ တကယ္ျဖစ္ခဲ့တယ္။ A.D 1505-1506 ခုႏွစ္ေလာက္မွာ ျမန္မာတျပည္လံုးရဲ႕ မွတ္တမ္းကုိ ေရးသားသည့္အထဲမွာ
သီးျခား လာေရာက္လည္ပတ္တဲ့ အီတလီႏိုင္ငံသား Bologna ဇာတိျဖစ္တဲ့ လူဒိုဗိကုိ ဒီ ဝါေသးမ က တနသာၤရီအေၾကာင္းကုိ အထူးတလည္ ထုတ္ေဖၚေျပာဆိုခဲ့တယ္။ အိႏၵိယေတာင္ဘက္ပုိငး္ရွိ ကုိလိုမင္ဒယ္ လို႔ေခၚတဲ့ ဆိပ္ကမ္းတခုမွာ တသာၤရီအေၾကာင္းကုိ ၾကားခဲ့ရပါတယ္။ တနသၤာရီဘုရင္ႏွင့္ ျပည္သူေတြကုိ စစ္ပြဲတခုမွာ ေတြ႕ခဲ႔ရတယ္၊ အိႏၵိယေတာင္ပုိင္းမွာရွိတဲ့ ပူလီကပ္ ကုိတုိက္ခိုက္ေအာင္ျမင္ခဲ့ပါတယ္။ တိုက္ပြဲရဲ႕ရလဒ္ကေတာ့ စီလြန္ ႏွင့္ ပဲခူးမွ လာၾကတဲ့သူေတြက ေရာင္းကုန္ေတြအတြက္ အကန္႔အသတ္မရွိ
ကုန္ကူးသန္းေရာင္းဝယ္မႈ အခြင့္လမ္းႏွင့္အတူ အထူး ရတနာေရာင္းဝယ္ေရးကုန္းသြယ္မႈကုိ ရခဲ့တယ္။
စာေရးသူက ပူရီကတ္မွ မိုင္တေထာင္ေဝးတဲ့ တနသာၤရီၿမိဳ႕ကုိ ေရလမ္းျဖင့္သြားခဲ့တယ္၊ ၁၄ ရက္ၾကာတဲ့အခါမွာ တနသာၤရီၿမိဳ႕ကုိေရာက္ခဲ့တယ္။
တနသာၤရီၿမိဳ႕ဟာ ပင္လယ္ျပင္အနီးတြင္ရွိတယ္၊ ေရေျမခံေကာင္းတယ္၊ သေဘာၤဆိပ္ကမ္းေကာင္းရွိတယ္၊ ေျမာက္ဖက္သို႔စီးေနေသာ ျမစ္တစင္းရွိတယ္၊ ဘုရင္ႀကီးသည္
ရုပ္တုကုိးကြယ္သူျဖစ္တယ္၊ အလြန္ တန္းခိုးအင္အားႏွင့္ ျပည္စံုသူျဖစ္တယ္၊ သူသည္ အိႏၵိယေတာင္ပုိင္း ဘုရင္ခံ ဘာစီယာနာဂါ ၏လက္ေအာင္ခံျဖစ္ေသာ ပူလီကပ္ဘုရင္
နာဆင္းဂါး ႏွင့္ အၿမဲစစ္ျဖစ္ေနေလ့ရွိတယ္၊ထို႔အျပင္ ဘဂၤလားဘုရင္ ဘင္ဟာလာႏွင့္လည္း စစ္ျဖစ္ေနတယ္။ သူ႔တြင္လက္နက္မ်ား တပ္ဆင္ထားေသာ စစ္ ဆင္ ေပါင္း တစ္ရာ
ရွိတယ္၊ ဤမွ် ႀကီးမားေသာဆင္ကုိမျမင္ဖူးေသးပါ၊ တနသာၤရီဘုရင္ႀကီးသည္ ျမင္းတပ္ႏွင့္ ေျခလ်င္တပ္သားမ်ား အပါအဝင္ စစ္အင္အား တသိန္းကုိ အၿမဲတမ္းဖြဲ႕ထားတယ္၊ သူတို႔၏
လက္နက္မ်ားမွာ ဓါးႏွင့္ ကာျဖစ္တယ္၊ အခ်ိဳ႕ ကာမ်ားမွာ လိပ္ခြံႏွင့္ လုပ္ထားတယ္၊ လွံမ်ား ေလးျမားမ်ားလည္း သံုးသည္၊ သစ္သား၊ ႀကိမ္ဝါးမ်ားႏွင့္လုပ္တယ္၊ စစ္ခ်ီေသာအခါ
ဂြမ္းမ်ားႏွင့္ လုပ္ထားေသာ စစ္ဝတ္စံုကုိ ဝတ္ၾကသည္။ သစ္ေကာင္း ဝါးေကာင္းမ်ား အလွ်ံပယ္ ရွိတယ္၊ အလြန္လွပေသာ ဥယ်ာဥ္ၿခံမ်ားကုိ ေတြ႕ရၿပီး၊ လွပေသာ ပန္းမာလ္မ်ားကုိ
ေတြ႕ရတယ္။
တနသာၤရီတြင္ ႏြား၊ သိုး၊ ဆိတ္၊ အေျမာက္အမ်ား ေမြးျမဴၾကတယ္၊ ဝက္၊ ဆတ္၊ သမင္၊ ဒရယ္၊ ဝံပုေလြ၊ ေခ်ငယ္၊ စုိင္၊ ဆတ္၊ ေတာေၾကာင္၊ ေၾကာင္န႔ံသာ၊ ျခေသ့ၤ၊ ေဒါင္း၊ စြန္ရဲ၊
သိမ္း၊ ၾကက္တူေရြးျဖဴ ၊ တျခား အေရာင္ ခုႏွစ္မိ်ဳးပါေသာ အလြန္လွပေသာ ၾကက္တူေရြးမ်ားလည္းရွိတယ္၊ ဒီေနရာမွာ ယုန္မ်ား ႏွင့္ ခါငွက္မ်ားရွိတယ္၊ ဒါေပမဲ့ ကြ်န္ေတာ္တို႕အီတလီႏွင့္ မတူဘူး၊ တျခားမ်ိဳးကြဲငွက္ ျဖစ္တဲ့ သိမ္းငွက္မ်ားက ကြ်န္ေတာ္တို႔ေနရာက သိမ္းငွက္ထက္ပုိႀကီးတာ ရွိေသးတယ္၊ ဒီငွက္ရဲ႕ အေပၚပုိင္းႏူတ္သီးက
ဒါးရွည္တေခ်ာင္းကဲ့သို႔ အသံုးဝင္ပါတယ္၊ သူတို႔ရဲ႕ႏူတ္သီးက အဝါေရာင္ႏွင့္ အနီေရာင္ေတြအျဖစ္ အလြန္လွပစြာ ေတြ႕ျမင္ႏိုင္ပါတယ္၊ အထက္ကေျပာခဲ့သလို ငွက္ေတြရဲ႕အေရာင္ေတြက အမဲေရာင္၊ အနီေရာင္၊ ႏွင့္ အခ်ိဳ႕အေမြးေတြက အျဖဴေရာင္ေတြျဖစ္တယ္၊ ၾကက္မေတြက ကြ်န္ေတာ္တို႕ျမင္ဘူးတာထက္ သံုးဆေလာက္
ပုိႀကီးမားလွတယ္၊
ၿမိဳ႕ေတာ္တြင္း ေနထုိင္စားေသာက္ၾကပံုကုိ ေျပာရလွ်င္ သူတို႕သည္အမဲသားမွ အပ၊ က်န္သားငါး အားလံုးကုိစားသည္၊ အလြန္လွပေသာ သစ္သား၊ ယြန္းခြက္၊ ပန္းကန္မ်ားႏွင့္
ၾကမ္းျပင္တြင္ ထုိင္စားၾကသည္။သူတို႕သည္ အခ်ိဳရည္ ဆမ္းထားေသာ အရည္ကုိ ေသာက္သည္၊ ေျမျပင္မွ အျမင့္ အိပ္ရာတြင္ ခ်ည္ပုိး အဝတ္မ်ားႏွင့္ ခင္ထားေသာ အိပ္ရာတြင္ အိပ္ၾကသည္၊ အခ်ိဳ႕ကုန္သည္မ်ားသည္ အလြန္လွပေသာ ခ်ည္ထည္၊ ပိုးထည္မ်ားျဖင့္ ျပဳလုပ္ေသာ ရွပ္အကၤ် ီကုိ ဝတ္ၾကသည္၊ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဖိနပ္မစီးၾကပါ၊ နားတြင္ ရတနာ အျပည္အစံု ပန္ဆင္ၾကသည္။ တစ္စံုတစ္ေယာက္မွ် လက္စြပ္အျဖစ္္ ရတနာေတြဝတ္တာ မျမင္ရပါဘူး၊ တနသာၤရီသားတို႕သည္ အသားလတ္သည္၊ ကာလီကပ္ထက္
ရာသီဥတုေအးေသာေၾကာင့္ အသားလတ္ၾကျခင္းျဖစ္သည္။
သူတို႔၏စာ ေရးသာပံုမွာ ကြ်ႏု္ပ္တို႕ကဲ့သုိ႕စကၠဴေပၚတြင္ေရးသည္၊ ကာလီကပ္မွာကဲ့သို႕ သစ္ပင္ကသစ္ရြက္ေတြႏွင့္ ေရးတာမဟုတ္ပါဘူး ၊ သူတို႕သည္ အမႈအခင္းျဖစ္လာလွ်င္ ဘုရင္ခံထံ သြားၾကသည္၊ ဘုရင္ခံက အမႈအခင္းကုိ လ်င္စြာ ေျဖရွင္းေပးသည္။ သူတို႔သည္ သေဘာၤအမ်ိဳးမ်ိဳးကုိသံုးၾကသည္ အလြန္ႀကီးေသာ သေဘာၤမ်ားလည္းရွိသည္၊ ဝမ္းက်ယ္ၿပီး ျပားေသာသေဘာၤမ်ားကုိလည္းသံုးသည္၊ ေရငယ္ေရတိမ္ ပုိင္းတြင္ သြားလာႏိုင္ေစရန္ျဖစ္သည္၊ တျခားအမ်ိဳးစားမွာ ေလွဦးေခါင္းပုိင္းႏွင့္ ေလွပဲ့ပုိင္းကုိ ပံုစံတူ
တည္ေဆာက္ထားၿပီး တက္မ ႏွစ္ခုႏွင့္ ရြတ္တိုင္ ႏွစ္တိုင္ပါရွိတယ္၊ ကုနး္ပတ္ အဖံုးမပါရွိပါ။
==========================================
Old Burma by U Myo Min,Hanthawaddy Publication 1947, Page 15,16,17 မွ ကူူးယူ ဘာသာျပန္ထားပါသည္။
ဘာသာျပန္ရာတြင္ ေဒါက္တာ ခင္ေမာင္ညြန္႕၏ ခရီးသြားစာေပ စာအုပ္ထဲမွ တခ်ိဳ႕ကုိမွီျငမ္းထားပါသည္။
==========
တနသာၤရီ

April Maung Maung