Fatty Liver Disease အသဲအဆီဖံုးျခင္း

အသဲ နဲ႔ အရက္ ဆက္ေနတာ လူတိုင္း သိၾကပါတယ္။ ခက္တာက သိေပမဲ့ မဆင္ျခင္ႏိုင္ၾကဘူး။ အရက္ျဖတ္စာ ေရးမွာ မဟုတ္ပါ။ အရက္ မေသာက္ဘဲလဲ အသဲမွာ ေရာဂါျဖစ္ႏိုင္တာ ေရးပါမယ္။
FLD အသဲအဆီဖံုးေရာဂါသည္ အေရအတြက္ဟာ လူအားလံုးေပါင္းရဲ႕ ၁ဝ-၂၄% ရွိတယ္။ အဝလြန္သူေတြထဲမွာ ၇၅% က ဒီလို ျဖစ္ေနမယ္။ အရက္ မေသာက္သူေတြက ၃၅% ပါတယ္။ အသဲမွာ အဆီလာဖံုးေနတဲ့ေရာဂါ ကေလး-လူၾကီး၊ ေယာက္်ား-မိန္မ အားလံုးမွာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အသဲမွာ အဆီေတြ လိုတာထက္ ပိုစုေဝးလာရင္ အသဲ (ဆဲလ္) ေတြဟာ ေနရာဖယ္ေပးလိုက္ရမယ္၊ သူတို႔လုပ္ရမဲ့ အဆိပ္အေတာက္ ဖယ္ရွားေရးကို အရင္လို မလုပ္ႏိုင္တာျဖစ္လာတယ္။

(ဖက္တီး-လစ္ဗာ) ဘာလို႔ျဖစ္သလဲ၊ အမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေရာဂါေဗဒအရေျပာရရင္ ကိုယ္ထဲက တျခားေနရာေတြက အဆီေတြ အသဲမွာ လာစုေနလို႔၊ အူထဲက အဆီကို အသဲကေန မ်ားမ်ားစုပ္ယူလို႔၊ အသဲကေန အဆီကို ေခ်ဖ်က္တာ သိပ္မလုပ္ႏိုင္လို႔။ ဒါေပမဲ့ အဆီ မ်ားမ်ားစားတိုင္း အသဲမွာ အဲလိုအဆီမမ်ားေစပါ။
အရက္၊ အဝလြန္တာ၊ အစာငတ္ခံတာ၊ ဆီးခ်ိဳ၊ (စတီရြိဳက္ေဆး)၊ Carbon tetrachloride နဲ႔ Yellow phosphorus အဆိပ္သင့္ျခင္း၊ Cushing’s syndrome ေရာဂါ နဲ႔ Hyperlipidemia ေသြးထဲမွာ အဆီမ်ားေရာဂါေတြကေန ျဖစ္လာေစႏိုင္တယ္။ Microvesicular fatty liver ဆိုတဲ့ အသဲအဆီမ်ားေနတာမ်ိဳးကေတာ့ Valproic acid နဲ႔မသင့္တာ၊ (တက္ထြာ ဆိုက္ကလင္း) ေဆးမ်ားတာ၊ ရက္လြန္တာ နဲ႔ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္တာေတြကေန ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
Amiodarone, Methotrexate, Diltiazem, Highly active antiretroviral therapy, Glucocorticoids, Tamoxifen, Phosphorus, Mushroom poisoning ေဆးေတြေၾကာင့္လဲ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ Inflammatory bowel disease, HIV, Hepatitis C (genotype 3), Alpha 1-antitrypsin deficiency ေရာဂါေတြနဲ႔လဲ ဆက္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
အရက္နဲ႔ ဆက္ျဖစ္တာကို Alcoholic steatosis ဒါမွမဟုတ္ Non-alcoholic fatty liver disease ေခၚျပီး၊ အရက္ကေန ျဖစ္ေစတဲ့ ပိုဆိုးတာကို Alcoholic steatohepatitis လို႔ေခၚတယ္။ အရက္ေၾကာင့္ မဟုတ္တာဟာ Metabolic syndrome ေခၚျပီး ဆီးခ်ိဳ၊ ေသြးတိုး၊ အဝလြန္ျခင္းနဲ႔ Dyslipidemia ေသြးထဲအဆီမ်ားေရာဂါအျပင္ တျခား ေရာဂါေတြကေန ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ အသဲေရာင္တာနဲ႔ တြဲေနသူလဲ ရွိတယ္။
လူအေတာ္မ်ားမ်ား အသဲအဆီဖံုးေရာဂါ ရွိေနေပမဲ့ လူေကာင္းလို ေနၾကေသးတယ္။ စမ္းသပ္တဲ့အခါ အသဲ ၾကီးေနတာ ေတြ႔ရႏိုင္တယ္။ အသဲလုပ္ငန္းကိုသိဘို႔ ေသြးစစ္ရင္ Alanine transaminase (ALT) နဲ႔ Aspartate aminotransferase (AST) ေခၚတဲ့ (အင္ဇိုင္းမ္) ေတြ မ်ားေနမယ္။ (ALT) နဲ႔ (AST) (အင္ဇိုင္းမ္) ေတြ မ်ားေနတာက အသဲေရာဂါ ရမွသာ ျဖစ္တာ မဟုတ္ပါ။ ၾကြက္သားေရာဂါေၾကာင့္လဲ ရေစတယ္။ CT scan နဲ႔ MRI လုပ္ရင္ ပိုသိႏိုင္တယ္။ Liver biopsy အသဲက အသားစ ထုတ္ယူစစ္ေဆးမွ ေရာဂါရွိတာ ေသျခာမယ္။
• အသဲေနရာ တခ်ိဳ႕မွာ နာေနတယ္။ သူ႔ကိုဖိၾကည့္ရင္ နာမယ္။
• အားယုတ္မယ္။ အစားပ်က္မယ္။
• အသား-ဆီး ဝါေနမယ္။
• ကိုယ္ (ဗိုက္-ေျခေထာက္) ေရာင္ႏိုင္တယ္။
• ပိုဆိုးလာရင္ အသဲ (ဆဲလ္) ေတြ ေသေတာ့ အမာရြတ္ ျဖစ္တာေၾကာင့္ Liver cirrhosis အသဲေျခာက္ ေရာဂါ ျဖစ္လာမယ္။ ျပန္မေကာင္းေတာ့ပါ။ အသဲအစားထိုးရမယ္။
• ေဆးမကုဘဲေနရင္ တခ်ိန္မွာ Hepatic encephalopathy ဦးေႏွာက္ ထိခိုက္တာ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။
• အရက္ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ အသဲေျခာက္ေနသူေတြထဲက ၁ဝ% ဟာ တခ်ိန္မွာ Hepatocellular carcinoma အသဲကင္ဆာ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။
Non-alcoholic fatty liver disease အရက္ေၾကာင့္မဟုတ္ပဲျဖစ္ရတဲ့ အသဲအဆီဖံုးေရာဂါကေန အသဲေရာဂါ မျဖစ္တာ ၈ဝ% ရွိတယ္။ ၂ဝ% ကေတာ့ Non-alcoholic steatohepatitis (NASH) ျဖစ္မယ္။ အဲဒီ NASH ထဲက ၂ဝ-၃ဝ% ဟာ Liver cirrhosis အသဲေျခာက္တာ နဲ႔ End stage liver disease အသဲမေကာင္းေတာ့တာ ေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။
ဘာလို႔ျဖစ္သလဲကို သိမွ ကုသတာ မွန္မယ္။ ရိုးရိုး အသဲအဆီဖံုးတာကို ကုစရာမလိုပါ။ Steatosis ေၾကာင့္ျဖစ္ရင္ ျပန္ေကာင္းႏိုင္တယ္။ Fatty liver disease ျဖစ္လာမွေတာ့ နဂိုလို ျပန္မေရာက္ႏိုင္တာ မ်ားတယ္။ ေရာဂါျဖစ္ေနတာ ေႏွးေအာင္ လုပ္လို႔ေတာ့ ရတယ္။ အေစာပိုင္းအဆင့္ အစားအေသာက္ ဆင္ျခင္တာ၊ လူေနပံု ျပင္တာနဲ႔ ျပန္ေကာင္းႏိုင္တယ္။
• ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ေလွ်ာ့ခ်ပါ။
• ကိုယ္လက္-ေလ့က်င့္ခန္း လုပ္ပါ။
• အဆီ ေလွ်ာ့စားပါ။ အခ်ိဳပါ ေလွ်ာ့စားပါ။
• အရက္ျဖတ္ပါ။
• ဆားခါး၊ ဗီတာမင္ စီ နဲ႔ အီး ေတြက အေထာက္အကူေပးႏိုင္တယ္။
• Ursodeoxycholic acid ေဆးက အက်ိဳးမ်ားေစႏိုင္တယ္။
• ဆန္လံုးညိဳ၊ သိပ္ျဖဴစင္ေအာင္ခြ်တ္မထားတဲ့ အေစ့အဆီေတြက ေကာင္းတယ္။ Phytic acid ပါေနလို႔ ဂ်ံုက မေကာင္းပါ။
• ေပါင္မံု႔ျဖဴ၊ ၾကက္ဥေခါက္ဆြဲ၊ ကိတ္မံု႔၊ သြားရည္စာ တခ်ိဳ႕ေတြကို ေရွာင္ပါ။
• အသီးေတြနဲ႔ အသီအရြက္ေတြကို ေန႔တိုင္းစားပါ။
• ႏြားႏို႔ထဲမွာ အဆိပ္ပ်ယ္ဓါတ္ပါလို႔ ေကာင္းတယ္။
• ၾကာၾကာေက်ာ္ထားတဲ့အစာေတြ၊ ႏွစ္ခါျပန္ေၾကာ္တာေတြ၊ အဆီမ်ားအစာေတြ၊ စက္ရံုကေန ျပဳျပင္ ထုပ္ပိုးထားတဲ့ အစာေတြ ေရွာင္ပါ။
• ဝက္အူေတာင့္၊ (ေဟာ-ေဒါ့ခ္) မတည့္ပါ။
• ၾကက္ဥ နဲနဲသာစားပါ။
• အခ်ိဳရည္၊ ေကာ္ဖီ၊ အရက္ပါအရည္ေတြ မတည့္ပါ။
• အမဲသား၊ ဝက္သား နဲ႔စာရင္ ၾကက္ဆင္နဲ႔ ၾကက္သားေတြက ေတာ္ေသးတယ္။
• Steroids, Growth hormones, Antibiotics (စတီရြိဳက္) ေဆး၊ ၾကီးထြားေဆး၊ ပဋိဇီဝေဆးေတြ မပါတဲ့ အသားငါးသာ ေရြးစားပါ။
• ေရမ်ားမ်ား ေသာက္ပါ။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၁၃-၂-၂ဝ၁၄