အသက္ ၁၈ ႏွစ္ျပည့္မွ ဖတ္ပါ ေဆးစာမ်ား - Abortion Complications ကိုယ္ဝန္ဖ်က္ျခင္းရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲမ်ား

အသက္ ၁၈ ႏွစ္ျပည့္မွ ဖတ္ပါ (၃၆)

အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္-ကေလးဖြါးတာဟာ အသက္ဖက္နဲ႔ ထုပ္ထားရသလို အႏၲရာယ္ၾကီးလွတယ္။ ဒီလို မ်ိဳးပြါး-က်န္းမာေရး ကိစၥေတြနဲ႔ ေသဆံုးၾကရတဲ့ ထိပ္ဆံုးအေၾကာင္းရင္းေတြထဲမွာ သားပ်က္ရာ ပိုးဝင္တာလဲပါတယ္။ တိုင္းျပည္တိုင္းေတာ့ မဟုတ္ဘူး လူေတြ အမ်ားဆံုး ေနၾကရျပီး၊ အမ်ားဆံုး ဆင္းရဲမြဲေတမႈေတြရွိတဲ့ ေနရာေဒသေတြမွာ ပိုမ်ားေနတာကို ေျပာတာ။ ဒီအထဲမွာ တရားမဝင္ သားဖ်က္ရာကေန ျဖစ္ၾကရတာက တကမာၻလံုးမွာ တႏွစ္ကို အမ်ိဳးသမီးေပါင္း ၆၈ဝဝဝ ေယာက္ရွိတယ္။ အေမရိကားမွာ ၇ ေယာက္သာရွိလို႔ လူေတြ အဲလိုႏိုင္ငံေတြကို သြားခ်င္ၾကတာ အျပစ္ဆိုလို႔ မရေတာ့ဘူး။

Septic abortion ဆိုတာ ကိုယ္ဝန္ ပ်က္ရင္း-ဖ်က္ရင္ ပိုးဝင္လာတာကို ေခၚတာ။ ပိုးက နည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ဝင္ႏိုင္တယ္။ ဝင္သြားလို႔ သားအိမ္ အတြင္းဆံုးအလႊာ ေရာင္ရင္ Endometritis ျဖစ္မယ္။ ေသေသျခာျခာ ေဆးမကုရင္ ပိုးက ဆက္ပ်ံ႕ႏွံ႔ လိမ့္မယ္။ ေနာက္ဆံုး ဗိုက္ကိုအထဲမွာ ဖံုးထားေပးေနတဲ့ အလႊာကို ေရာင္ေစတဲ့ Peritonitis ျဖစ္တာဟာ အေရးေပၚ ခြဲစိတ္ေရာဂါ တခုပါ။ အမ်ားဆံုး ျဖစ္မွွာေတာ့ Pelvic inflammatory disease (PID) တင္ပါးဆံုတြင္း အဂၤါေတြ ေရာင္တာ ျဖစ္ပါတယ္။

သားပ်က္ရာ ပိုးဝင္သူေတြ ရာသီထိန္မယ္၊ ဖ်ားမယ္၊ ခ်မ္းမယ္၊ ဗိုက္နာမယ္၊ ေမြးလမ္းကေန ေသြးဆင္းမယ္၊ ဆင္းတာက အနံ႔ရွိမယ္၊ ခါးကိုက္မယ္၊ ေသြးဖိအား က်ေနမယ္၊ ကိုယ္မပူဘဲ ေအးေနတာလဲ ရွိတတ္တယ္၊ ဆီးေအာင္တာ ျဖစ္ျဖစ္ ဆီးနဲတာ ျဖစ္ျဖစ္ ရွိမယ္၊ အသက္ရွဴတာ ခက္မယ္၊ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါ လကၡဏာေတြနဲ႔ တြဲေနတတ္တယ္၊

ကိုယ္လဲပူ၊ ဗိုက္လဲ အတင္းနာလို႔ Acute Appendicitis အူအတက္ေရာင္တာနဲ႔ မွားတတ္တယ္။ ပံုမွန္ကိုယ္ဝန္ ဆိုတာလဲ မေမ့ရဘူး။ Urinary Tract Infections ဆီးလမ္း ပိုးဝင္တာေတြနဲ႔ ဆင္တူတာကို ခြဲျခားရမယ္။ Dysfunctional Uterine Bleeding ေသြးဆင္း ပံုမမွန္တာ၊ Shock ေရွာ့ခ္ရတာ နဲ႔ Septic ေသြးထဲ ပိုးဝင္တာေတြနဲ႔လဲ ဆင္တူတတ္တယ္။ Dysmenorrhea ရာသီလာခ်ိန္ နာတာ၊ Trauma ထိခိုက္မိတာ။ ဒါေတြအျပင္ Ovarian Cysts မ်ိဳးဥအိမ္ အလံုး၊ Vaginitis ေမြးလမ္းေၾကာင္း ေရာင္၊ Ovarian Torsion မ်ိဳးဥအိိမ္ လိမ္ေနတာ၊ Pelvic Inflammatory Disease တင္ပါးဆံုတြင္း အဂၤါေတြ ေရာင္တာ၊ Pregnancy ရိုးရိုးကုိယ္ဝန္၊ Ectopic သားအိမ္ျပင္ ကိုယ္ဝန္တည္တာ၊ တျခား ရွားပါးတာေတြလဲ ရွိေသးတယ္။

ေဆးရံု-ေဆးခန္းေတြမွာ လုပ္တာရေပမဲ့လဲ ကိုယ္ဝန္ဖ်က္ျခင္းမွာ ေနာက္ဆက္တြဲေတြ မကင္းပါ။ ေရာဂါေနာက္ဆက္တြဲ၊ ေမ့ေဆး ေနာက္ဆက္တြဲ၊ ေဆးဝါး ေနာက္ဆက္တြဲ၊ ခြဲစိတ္မႈ ေနာက္ဆက္တြဲ။ တခ်ိဳ႕မွာ Uterine perforation သားအိမ္ ေပါက္ထြက္သြားတာ ေတြ႔ရတတ္တယ္။ Bowel injury အူထိခိုက္ထားတာ၊ Bladder injury ဆီးအိမ္ ထိခိုက္တာေတြလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ပိုးက ေသြးထဲေရာက္သြားတာလဲ အေတာ္ဆိုးတယ္။

ဘာလို႔ျဖစ္ရသလဲ
• သားပ်က္လို႔ ထြက္ရမဲ့အရာေတြက သားအိမ္ထဲမွာ က်န္ေနရာကေနလဲ ျဖစ္တယ္။
• ဖ်က္ဘို႔သံုးတဲ့ ပစၥည္း-နည္းေတြ ေၾကာင့္လဲ ျဖစ္တယ္။
• ေမြးလမ္းေၾကာင္း ထဲမွာ အျမဲလိုလို ရွိေနၾကတဲ့ (ဗက္တီးရီးယား) ေတြက အထက္ကို တက္လာရာကေန ပိုးဝင္ႏိုင္သလို လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါပိုးေတြေၾကာင့္လဲ ျဖစ္တယ္။ ပိုးအမ်ိဳးအစားေတြကေတာ့ E coli, B beta-hemolytic Streptococci, Staphylococcal, Bacteroides, Neisseria gonorrhoeae, Chlamydia trachomatis, Clostridium perfringens, Mycoplasma hominis နဲ႔ Haemophilus influenza ေတြ ျဖစ္တယ္။

ဘာေတြလုပ္မရမလဲ
• Ultrasund အာလ္ထြာ-ေဆာင္း ရိုက္၊
• Beta-human chorionic gonadotropin (hCG) ကုိယ္ဝန္ ဆီးစစ္တာ လုပ္မယ္။
• Septic abortion ပိုးဝင္ေနရင္ တခါတည္း D and C သားအိမ္ မျခစ္ေသးဘဲ ေနရေသးတယ္။ ဒါမွမဟုုတ္
• Oxytocin ေဆးသြင္းတာနဲ႔ က်ေစရမယ္။
• လိုအပ္ရင္ Dextrose Water, Dextrose Saline, Ringer’s Lactate, Normal Saline ေဆးသြင္းေပး၊
• ေအာက္စီဂ်င္လဲ လိုျခင္လိုမယ္။
• ေဆးရံု ေရာက္တာနဲ႔ ေဆးစစ္-ေသြးစစ္တာေတြ လုပ္မယ္။
• နာေနတာ၊ ဖ်ားေနတာေတြ အတြက္ Antibiotics ေဆးေတြ ေပးမယ္။
• ေမ့ေဆးအတြက္ ျပင္ဆင္မယ္။
• ေသြးသြင္းဘို႔ လိုႏိုင္တယ္။
• Uterine atony သားအိမ္က အလုပ္မလုပ္ရင္ Oxytocin ေဆးသြင္းေပးမယ္။ ဒါမွမဟုတ္ Intracervical vasopressin or Carboprost tromethamine ေဆးကို သားအိမ္အဝထဲထည့္ေပးမယ္။
• D and C သားအိမ္ျခစ္တာ လုပ္ရႏိုင္တယ္။ ျခစ္ျပီးေနာက္မွာလိုလို႔ ထပ္လုပ္ရတာလဲ ရွိတယ္။
• မရတဲ့အဆံုး သားအိမ္ ထုတ္ျပစ္ရသူလဲ ရွိႏိုင္ေသးတယ္။

Management of Septic Abortion ကိုယ္ဝန္ ပ်က္ရင္း-ဖ်က္ရင္း ပိုးဝင္လာတာကို ဘယ္လိုကုသမလဲ
• အေရးေပၚမီးယပ္ေရာဂါလို႔ သတ္မွတ္တယ္။ ပိုးအမ်ိဳးေတြကမ်ားလို႔ အသံုးျပဳတဲ့ ပဋိဇီဝေဆးေတြကလဲ မ်ားလွတယ္။ Antibiotics Tripple Regime ပိုးေသေဆး (၃) မ်ိဳး တြဲေပးရတယ္။ (၁) Ampicillin 1-2G တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၂၄-၄၈ နာရီ။ (၂) Metronidazole 500 mg တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊ ၂၄-၄၈ နာရီ။ (၃)Gentamycin 80 mg တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊ ၅ ရက္။ (၄) Other useful Antibiotics တျခားပိုးေသေဆးေတြကေတာ့ Cephalosporins IV Cefuroxime 750-1500 mg တေန႔ ၃-၄ ၾကိမ္၊ ၂၄-၇၂ နာရီ။ Ofloxacin, Ciprofloxacin 400 mg တေန႔ ၁ ၾကိမ္။

• D and C ပိုးေသေဆးေပးျပီး သားအိမ္ျခင္းျခင္း၊
• ေမ့ေဆးနဲ႔လုပ္မယ္။ သားအိမ္ ေပါက္မသြားေအာင္အထူးသတိထားပါ။
• နာတာသက္သာေအာင္ IM Pethadine 100 mg ၄-၆ နာရီတခါထိုးေပးပါ။ Promethazine 25 mg ၈-၁၂ နာရီတခါ၊ ၂၄-၄၈ နာရီအထိ တြဲထိုးပါ။
• ATT 0.5 mg + Human Immuno Tetanus Globulin 250-500 IU ေမးခိုင္ကာကြယ္ေဆး (၂) မ်ိဳးထိုးေပးပါ၊

Complications ေနာက္တြဲျဖစ္ႏိုင္တာ
E. Coli, Klebsiella, Proteous, Bacteroids ဆိုးတဲ့ပိုးေတြကေနထြက္တဲ့ အဆိပ္အေတာက္ေၾကာင့္ Septic Shock (ေရွာ့ခ္) ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အေရးေပၚေဆးကုသမႈလုပ္ရမယ္။

Medical abortion ကိုယ္ဝန္ဖ်က္ေဆးေတြရဲ႕ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးမ်ား
(၁) Cytotec Side Effects ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးမ်ား
အန္၊ ေလတက္၊ ဝမ္းခ်ဳပ္၊ ေခါင္းကိုက္၊ ရာသီလာစဥ္နာျခင္း၊ ရာသီမမွန္ျခင္း

(၂) Mifepristone (Mifeprex ) ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးမ်ား
ပ်ိဳ႕၊ အန္၊ ဝမ္းပ်က္၊ အားနည္း၊ ေခါင္းမူး။ ဒီလိုျဖစ္ေနာက ၂၄ နာရီေက်ာ္အထိၾကာရင္ ဆရာဝန္ျပပါ။
ေသြးဆင္းမယ္ (ကိုယ္ဝန္အရင့္အႏုအေပၚမူတည္မယ္)၊ ၾကြက္တက္သလိုနာမယ္။ ဗိုက္နာမယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ဖ်ားမယ္။

(၃) Methotrexate (စားေဆး) ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးမ်ား
အန္၊ အစာမေက်၊ ေခါင္းကိုက္၊ ေခါင္းမူး၊ ေမာပန္း၊ မ်က္စိၾကည့္မေကာင္း။ အေရအတြက္နည္းသူေတြမွာ (အလာဂ်ီ) ရတာနဲ႔ ဆိုးဝါးတာေတြျဖစ္ႏိုင္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၁၄-၁-၂ဝ၁၁