အသက္ ၁၈ႏွစ္ျပည့္မွဖတ္ပါေဆးစာမ်ား(ကိုယ့္ေပါင္ကိုယ္ လွန္ေထာင္းျခင္း)

“ေျပာမဆံုးေပါင္ ေတာသံုးထာင္” ဆိုတာက ဆိုရိုးစကား။ “ျပႆနာေပါင္း ေသာင္းေျခာက္ေထာင္” ဆိုတာက ဖဆပလ ေခတ္မွာ ေရပမ္းစာခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံေရးအသံုး။ သီခ်င္းစပ္ရင္ “မန္က်ီးကိုးပင္”၊ “သဲကိုးဖ်ာ”၊ မ်ားတာေတြကို စာဖြဲ႔ၾကပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ ေျပာစရာေတြ မ်ားသလားမေမးနဲ႔။ သိတာေလးသာ ေရြးေျပာပါမယ္။ အမွန္က “ကိုယ့္ေပါင္ကိုယ္ လွန္ေထာင္း” မွာပါ။ တင္စားခ်က္ကို ေရးသာေရးရတယ္၊ ခုေခတ္မွာ ျမန္မာစာကအစ ေျပာစရာျဖစ္ေနလို႔ “ဒီဆရာဝန္ ေညာင္းလို႔ ေထာင္းတယ္” လို႔ ထင္ေနၾကမလား မေျပာတတ္ပါ။

တူမတေယာက္ဆီက သတင္းရတယ္။ သူ႔မွာ “ရင္သားကင္ဆာ အဆင့္ (၂)” တဲ့။ ဝတၲရားလဲရွိ၊ ေဆြမ်ိဳးေတြ မေတြ႔ရတာကလည္း ၾကာလွျပီ၊ တူမရဲ႕ အေမ၊ သူ႔အေဒၚ ႏွစ္ေယာက္ကလဲ ရင္သားကင္ဆာနဲ႔ ဆံုးပါးသြားၾကျပီးျပီ၊ (အင္ဂ်လီနာ ဂ်ိဳလီ) အသားျမက္ႏွစ္ဖက္ ခြဲစိတ္ထုတ္ျပစ္လိုက္တဲ့သတင္းနဲ႔ ေရွ႕ဆင့္ေနာက္ဆင့္ ဆိုေတာ့ “ဒီကိုသာ လာကုလွည့္” လို႔ ေခၚလိုက္ပါတယ္။

သူ႔ဖါသူ ရင္သားမွာ အက်ိတ္စမ္းတာနဲ႔ ခ်က္ခ်င္း ဆိုသလို ေဒါက္တာ (႕႕႕) ဦးစီးျပီးဖြင့္ထားတဲ့ (႕႕႕) ပုဂၢလိကေဆးတိုက္ကို သြားျပပါတယ္။ ဆရာဝန္ကလဲ ခ်က္ခ်င္းပါဘဲ ေနာက္ရက္မွာ ရင္သားကအက်ိတ္ကို ခြဲထုတ္လိုက္ပါတယ္။ ခြဲထားတာကို (ဘိုင္ေအာ့ပ္စီ) လုပ္ဘို႔ ဓါတ္ခြဲခန္းကို ကုိယ္တိုင္ပို႔၊ အေျဖကို ကိုယ္တိုင္ ေရြးေစပါတယ္။ ခြဲအျပီး ၄ ရက္မွာ အေျဖစာရြက္ ယူျပီး တေခါက္ ထပ္ျပေတာ့ “ႏို႔ျပြန္ကင္ဆာ အဆင့္ ၂” တဲ့။ ေနာက္ရက္လာခဲ့ ရင္သားတဖက္လံုးကို ထုတ္ျပစ္ရမယ္။ ျမန္ျမန္လုပ္ေပးတဲ့ ဆရာဝန္ကို ေက်းဇူးတင္ရမလိုပါဘဲ။

အဲဒီညမွာ ကြ်န္ေတာ္တို႔ဖုန္းရပါတယ္။ မလာခင္ ေဆးစစ္ခ်က္ေတြကို (စကင္) လုပ္ပို႔ခိုင္းေတာ့ Infiltrative ductal Carcinoma (B-R Histologic grade II), breast left လို႔ဖတ္ရပါတယ္။ “ဝဲဘက္ရင္သားမွာ တိုးပြါးေနတဲ့ ႏို႔ျပြန္ကင္ဆာ (အႏုစိတ္ၾကည့္ျခင္း အဆင့္ ၂)” လို႔ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္။ ေသခ်ာျပီ၊ ကင္ဆာဘဲ။ ဘာဘဲျဖစ္ျဖစ္ကြာ လာသာလာခဲ့။ ဒို႔ မ်က္စိေအာက္မွာတင္ ဒုကၡသည္တေယာက္ ရင္သားကင္ဆာ ေဒလီမွာကုတာ ေကာင္းေနျပီ။ အခုဆို အေမရိကားကို အေျခခ်ေနဘို႔ သားအမိႏွစ္ေယာက္လံုး ေရာက္သြားၾကျပီ။

အဲဒီ အမ်ိဳးသမီးဆိုရင္ (တီဘီ) ရွိလို႔ကုရ၊ ဆီးခ်ိဳရွိလို႔လဲကုရနဲ႔။ ခ်ီးက်ဴးဘို႔ေကာင္းတာက သူ႔စိတ္ဓါတ္ခိုင္မာမႈနဲ႔ သူပါဝင္တဲ့ အဖြဲ႔အစည္းနဲ႔ လုပ္ေဖၚကိုင္ဖက္ေတြကေန ဝိုင္းၾကဝန္းၾကတာ ျဖစ္တယ္။ ေဒလီရဲ႕ ပူပ်င္းလြန္းလွတဲ့ ေႏြလည္ေခါင္မွာ တနာရီကားစီးရတဲ့ အကြာမွာရွိတဲ့ အစိုးရေဆးရံုၾကီးရွိရာကို အေခါက္ေခါက္အခါခါသြားရတယ္။ ေရာက္ျပန္ေတာ့ လူတန္းရွည္ၾကီးမွာ ဝင္ျပီးတန္းစီရတယ္။ ေဒလီကို လာသူသူတိုင္းကို စိတ္ရွည္ဘို႔၊ သည္းခံဘို႔၊ ေအာင့္အီးတတ္ဘို႔ ဆိုတဲ့ “ဒူးစ္-အင္-ဒုန္႔စ္” လမ္းညႊန္ခ်က္ဟာ ထံုးစံပါ။

ေဆးရံု ၾကိဳတင္ေရြးရပါတယ္။ All India Institute Of Medical Sciences (AIIMS) ဆိုတာက အစိုးရေဆးရံုလဲျဖစ္၊ အၾကီးဆံုးေဆးရံုလဲျဖစ္တယ္။ Safdarjung Hospital အစိုးရေဆးရံုမွာ ေျပာခဲ့တဲ့ အမ်ိဳးသမီးရ့ဲ ရင္သားကင္ဆာကို ကုခဲ့တာပါ။ Deen Dayal Upadhyay Hospital (DDU) ဆိုတာ ျမန္မာဒုကၡသည္မွန္သမွ် မသိမရွိၾကပါ။ ကုလသမဂၢ ဒုကၡသည္မ်ားဆိုင္ရာ မဟာမင္းၾကီးရံုးလဲ ဒီလိုေဆးရံုသြားမွ ေဘာင္ဝင္သတဲ့။ Mata Chanan Devi Hospital ေဆးရံုကိုလဲ အလတ္စားအဆင့္ သင့္ေတာ္တဲ့ေဆးရံုျဖစ္ျပီး အနီးအနားမွာရွိလို႔ ျမန္မာေတြအဖို႔ အားကိုးၾကရပါတယ္။

ျမန္မာျပည္ကေန အသဲအစားထိုး၊ ေက်ာက္ကပ္အစားထိုး စတဲ့ေရာဂါသည္တိုင္း အမ်ားဆံုး လာကုၾကေလ့ရွိတဲ့ ေဆးရံုေတြကေတာ့ ပုဂၢလိက အေကာင္းစားေဆးရံုေတြျဖစ္တဲ့ Apollo hospital ေဆးရံု၊ Sir Ganga Ram Hospital ေဆးရံု၊ Medanta Medicity Gurgaon ေဆးရံု စတာေတြကေတာ့ ဖိုက္စတားေတြ ျဖစ္တဲ့အတိုင္း ေစ်းၾကီးပါတယ္။ ေဆးကုတဲ့အလုပ္ဟာ တကမာၻလံုးမွာ အေတာ္အလုပ္ျဖစ္တဲ့ စီးပြါးေရးလုပ္ငန္းၾကီး ျဖစ္ေနပါျပီ။ ရန္ကုန္၊ မႏၲေလး၊ ေဒလီမွာ ရွိၾကတဲ့ ေအးဂ်င့္ဆိုသူေတြနဲ႔ ဆက္သြယ္ၾကရတယ္။ ေအးဂ်င့္ ဆိုတာေတြက ဗုဒၶဂါယာကို ဘုရားဖူးလာၾကရသလိုဘဲ အဆင္ေျပတဲ့အခါေျပ မေျပၾကတာကမ်ားတယ္။ “ဘုရားဖူးပို႔တာ၊ ေဆးကုဘို႔ ကူညီတာတိုင္း ကုသိုလ္လဲရ ဝမ္းလဲဝလို႔ မေျပာႏိုင္ျဖစ္ေနပါတယ္။” ေဆးကုလာသူမ်ားရဲ့ ဒုကၡအေၾကာင္း စာတပုဒ္ ေရးမလားလို႔ စိတ္ကူးထားပါတယ္။ တိုင္းတပါးကို ေဆးကုလာသူမ်ားအတြက္ အက်ိဳးေဆာင္ဘို႔ရာ သီတဂူဆရာေတာ္လို၊ ဦးေက်ာ္သူလို လုပ္ေပးႏိုင္သူမ်ားရွိရင္ သိပ္ေကာင္းမွာဘဲလို႔ အခါခါစဥ္းစားေနမိပါတယ္။

ရင္သားကင္ဆာ ဆက္ေရးပါမယ္။ ကင္ဆာေဆးရံုေတြကို သပ္သပ္ရွာေတာ့ Rajiv Gandhi Cancer Institute & Research Centre ကိုလဲ ထည့္စဥ္းစားပါတယ္။ ျမန္မာဒုကၡသည္ အမ်ိဳးသားတဦး လည္ေခ်ာင္းကင္ဆာ ကုသဘူးတယ္။ အခုဆိုရင္ တတိယႏိုင္ငံ ေရာက္ေနျပီး၊ ေရဒီယိုကေန သူ႔အသံ (နဲနဲၾသေနတာ) ကို မၾကာမၾကာ ၾကားေနရပါတယ္။ အဲဒီကို သြားရတာလဲ မေဝးဘူး။ အစိုးရတပိုင္း၊ ပုဂၢလိကတပိုင္းျဖစ္ျပီး၊ ေစ်းလဲ မမ်ားလွပါ။ အဆင့္လဲ ျမင့္ပါတယ္။

“ဘယ္အရာမဆို ကံတရား အားကိုပါ” လို႔ သိပၸံနည္းက် ေဆးပညာသင္ထားရသူ ကြ်န္ေတာ္က အျမဲအၾကံျပဳေလ့ရွိတာကို က်န္းမာေရး ေမးဘူးသူေတြ သိၾကမွာပါ။ ေဆးကုလာတဲ့ တူမကို (ရာဂ်စ္ဂႏၵီ) ကင္ဆာေဆးရံုကို ေခၚသြားျဖစ္ပါတယ္။ ေဆြေတြမ်ိဳးေတြနဲ႔တိုင္ပင္ျပီး အိႏၵိယကိုေဆးလာကုဘို႔ကို ေရြးခ်ယ္ခဲ့တာ၊ ဒီေဆးရံုေရြးျဖစ္သြားတာ ဆိုတဲ့ႏွစ္ခ်က္ဟာ သူမရဲ႕ က်န္းမာေရး၊ သူမရဲ႕ ေနာက္ထပ္အသက္ရွင္ေနရမဲ့ကာလေတြကို ျပ႒ာန္းပါေတာ့မယ္။

ရင္သားကင္ဆာဆိုရင္ (၁) ကင္ဆာ ဟုတ္-မဟုတ္နဲ႔၊ ဟုတ္ေနရင္ ဘယ္အဆင့္ရွိျပီ၊ ဘယ္ကိုျပန္႔ေနျပီ စတာေတြကို အရင္ဆံုး စစ္ေဆးရပါတယ္။ (၂) စစ္ေဆးမႈအေျဖေတြကုိ စုေပါင္းျပီး ဘယ္လိုနည္းေတြနဲ႔ ေဆးကုမလဲ ဆိုတာကို (ကင္ဆာ ခြဲစိတ္အထူးကု + ဓါတ္ေရာင္ျခည္အထူးကု + ကင္ဆာသမားေတာ္) ေတြကေန အတူထိုင္ တိုင္ပင္္ျပီးေနာက္မွာ (၃) ဆရာဝန္ + လူနာ၊ လူနာရွင္နဲ႔ ေဆြးေႏြးရပါတယ္။

ေဆးရံုမွာ မွတ္ပံုတင္လို႔ရေအာင္ ၾကိဳးစာမႈေတြ အပူတျပင္းလုပ္ျပီးတာနဲ႔ ေဆးစစ္မႈေတြ စလုပ္ပါေတာ့တယ္။ ေသြးစစ္တယ္။ Memogram (မင္မိုဂရမ္) ရိုက္တယ္။ Biopsy အသားစထုတ္ယူျပီး အႏုၾကည့္မွန္ဘီလူးနဲ႔စစ္ေဆးတာ လုပ္တယ္။ ECG ႏွလံုးစက္ရိုက္တယ္။ Chest X-ray ရင္ပတ္ဓါတ္မွန္ရိုက္တယ္။ Abdomen Ultrasound ဝမ္းဗိုက္ (အာလ္ထြာေဆာင္း) ရုိက္တယ္။

Memogram (မင္မိုဂရမ္) ရိုက္တဲ့အခါ ဆရာဝန္က လူနာေနာက္ေၾကာင္းရာဇဝင္ကို ထြက္ေမးလာပါတယ္။ ျမန္မာျပည္ (႕႕႕႕႕) ျမိဳ႕မွာ ခြဲထုတ္ထားတာ၊ ငယ္ငယ္တံုးက ရိုးရိုး ရင္သားအက်ိတ္ ခြဲထုတ္ဘူးတာကိုလဲ ေျပာျပပါတယ္။ ဆရာဝန္က ႏုတ္ကေနေျပာပါတယ္ “ကင္ဆာ မေတြ႔ဘူး” တဲ့။ နားရြက္မခတ္ရဲပါ။ စာရြက္နဲ႔အေျဖလဲမရေသး။ က်န္တဲ့အေျဖေတြလဲ မရေသးပါ။ ဒါနဲ႔ Biopsy အသားစထုတ္ယူတာကို သြားေတာ့ ဘာမွ မေတြ႔ျပန္ဘူးတဲ့။ ျမန္မာျပည္မွာ ေျပာထားတာက ကင္ဆာ အဆင့္ (၂) ဆိုတာမို႔၊ (ဘိုင္ေအာ့ပ္စီ) ကို ႏွစ္ခါျပန္ စစ္ပါေတာ့တယ္။ အေျဖယူဘို႔သြားျပန္ေတာ့ အရင္ ဆရာဝန္ထက္ အဆင့္ျမင့္သူဆရာဝန္ကေန ကိုယ္တိုင္ ထပ္လုပ္ျပန္ပါတယ္။

အားလံုးအေျဖေတြ ရလာပါျပီ -
• Blood tests ေသြးစစ္ခ်က္မ်ား = လည္ပင္းၾကီးေဟာ္မုန္း၊ ဆီးခ်ိဳ၊ Anti HCV (စီ) ပိုး၊ HBsAg (ဘီ) ပိုး၊ HIV အားလံုးေကာင္းပါသည္။
• Chext X-ray ရင္ပတ္ဓါတ္မွန္ = ပံုမွန္။
• USG Whole abdomen ဗိုက္တခုလံုး (အာလ္ထြာေဆာင္း) = ကင္ဆာကေနျပန္႔လာတဲ့လကၡဏာ တစံုတရာ မရွိပါ။
• Mammography BI-RADS (Breast Imaging-Reporting and Data System) = 0 ရင္သားပံုေဖၚျခင္း အစီရင္ခံခ်က္ ေဒတာ စနစ္ = သုည။ Bilateral dense breasts ရင္သားႏွစ္ဖက္ တင္းခဲမႈရွိေနသည္။ Suggest: USG Breast Correlation အၾကံျပဳခ်က္ = ရင္သားကို (အာလ္ထြာေဆာင္း) ရိုက္ျခင္းနဲ႔ တြဲဖတ္ပါ။
• FNAC (Fine needle aspiration cytology) from left breast, Opinion = No Atypical/Malignant cell seen. Features are suggestive of Inflammatory/Reparative lesion. အပ္ေသးျဖင့္ စုပ္ယူျပီး ဆဲလ္မ်ားကို ေလ့လာျခင္း = မူမမွန္ေသာ/ကင္ဆာဆဲလ္မ်ား မေတြ႔ရွိ။ သြင္ျပင္မ်ားသည္ ေရာင္ရမ္းျဖစ္စဥ္၊ ျပန္လည္ အနာက်က္ျဖစ္စဥ္ အနာျဖစ္သည္။

“ျမန္မာျပည္မွာ အဆင့္ ၂ ေရာက္ေနသူကို ေဒလီမွာ ေဆးစစ္ေတာ့ ကင္ဆာ ရွာမေတြ႔ပါ။ ဘယ္မွာ မွားေနပါသလဲ။”

ရင္သားတင္းခဲမႈဆိုတာ ခြဲထုတ္တာက ၁ ခါ၊ (ဘိုင္ေအာ့ပ္စီ) ၃ ခါ လုပ္ထားရလို႔ ေရာင္ရမ္းျဖစ္စဥ္ေၾကာင့္သာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ပိုးေသေဆး၊ အနာ-အေရာင္က်ေဆး၊ ၄ မ်ိဳး ၅ ရက္ေသာက္ေစပါတယ္။ “ခုခ်ိန္မွာသာ ဒီလူနာ ျမန္မာျပည္မွာ ဆိုရင္ ရင္သားတဖက္ကိုလဲ ခြဲစိတ္ထုတ္ျပစ္ျပီးျပီ၊ ဓါတ္ကင္ဘို႔ရာ တန္းစီဇယားရွည္ထဲမွာ စာရင္းသြင္းထားရေလာက္ျပီလို႔ မွန္းဆၾကည့္မိပါတယ္။ စိတ္ဓါတ္ေရးရာေတာ့ မွန္းသာၾကည့္ၾကေပေတာ့။”

“ေစာေစာသိေလ ေကာင္းေလ” ဆိုတာ ရင္သား-ကင္ဆာမွာ သိပ္မွန္တယ္။ (မင္မိုဂရမ္) ရိုက္တာနဲ႔ လက္နဲ႔ စမ္းမေတြ႔ခင္ ကတည္းကေန သိတယ္။ American Cancer Society ကေန အသက္ ၄ဝ ေက်ာ္သူတိုင္း ျဖစ္ႏိုင္ေျခ အုပ္စုမွာပါေနရင္ တႏွစ္တခါ၊ ၅ဝ-၇၄ ႏွစ္ရွိသူတိုင္း ၂ ႏွစ္တခါစစ္ဘို႔ ေျပာထားတယ္။ သိရသေလာက္ ျမန္မာျပည္မွာ Mammogram (မင္မိုဂရမ္) စက္ မရွိေသးပါ။ တရုပ္ျပည္လုပ္စက္ေတြက ေဒၚလာ ၁ ေထာင္ကေန ၂ သိန္းအထိရွိပါတယ္။ ခရိုနီေတြ လွဴရင္လဲ သာဓုသံုးၾကိမ္တိတိ ေခၚပါမယ္။

ျမန္မာျပည္မွာ က်န္းမာေရးက႑က ခ်ိဳ႕ယြင္းေနတာေတြေရးရတာ အလြန္တရာ စိတ္မေကာင္းပါ။ ဘယ္ဆရာဝန္၊ ဘယ္ေဆးခန္းလို႔ နာမည္တပ္ျပီး ေထာက္ျပယံုနဲ႔ တစံုလံုးကို ျပင္ဘို႔မွာ အေထာက္အကူျပဳမယ္မထင္ပါ။ အမွားဆိုတာ လူ႔အမွား၊ ပစၥည္းကရိယာအမွား၊ စီမံခန္႔ခြဲမႈအမွား အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိႏိုင္ပါတယ္။ ကံတရားကလဲ ေျပးမလြတ္ပါ။

ကြ်န္ေတာ့္အလုပ္က အျပစ္ရွာေရး မဟုတ္ပါ။ ျပဳျပင္တည္ေဆာက္ေရးသာ လုပ္ခ်င္ပါတယ္။ ဘာေတြျပင္ရမလဲ၊ ဘယ္လိုျပင္ရမလဲ၊
ငါ ဘာကူႏိုင္သလဲ။ ေပါင္နာခ်င္နာပါေစ ေထာင္းေနပါမယ္ခင္ဗ်ား။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၃-၆-၂ဝ၁၃

1. Digital mammography machine with CE certificate, FOB Price: US $10,000-200,000 / Unit
2. MA9800 Mammography machine, FOB Price: US $1-100,000 / Set
3. Mammography machine with CE/FDA Certificate, FOB Price: US $20,000-40,000 / Unit
4. High Frequency Mammography Machine MD-M002, FOB Price: US $5,000-20,000 / Set
5. MO30 Mammography x-ray machine, FOB Price: US $1,000-3,000 / Set